چکیده:

 قیام‌های شیعی توابین، مختار، زید بن علی، یحیی بن زید و عبدالله بن معاویه در عصر اموی رخ داد. به‌رغم گوناگونی اهداف اولیه قیام کنندگان، خونخواهی امام حسین (ع)، اصلاح امور امت، جهاد علیه ظالمان و به دست گرفتن حکومت، خواسته نهایی آن‌ها تحقق حاکمیت ائمه (ع) یا دیگر علویان بر جامعه بود. با این حال هواداران این قیام کنندگان خواسته‌های دیگری چون تسلط کوفیان بر شامیان و رفع ظلم حاکمان از سوی هر گروه دادگستر داشتند. البته باوجود شیعی بودن، دیدگاه‌ها و روش‌های این قیام‌ها متفاوت بود؛ جنبش توابین بر خلاف جنبش مختار، بیش از آنکه حرکتی نظامی باشد، جریانی خودجوش و مذهبی بود. در‌حالی‌که اصل قیام بالسیف امام نزد زیدیان جایگاه ویژه‌ای داشت. همچنین با آن‌که در دیدگاه برخی سران توابین و یاران یحیی وسیله به‌اندازه هدف اصالت داشت، هواداران مختار و ابن معاویه شامل گروه‌های مختلف عقیدتی و سیاسی چون شیعیان امامی، زیدی، کیسانی، خوارج و عباسی و حتی امویان مخالف حکومت می‌شد و خلاصه این قیام می‌کوشید از هر راهی به هدف برسد. از این‌رو ائمه (ع) به دلیل آگاهی بر شرایط مقتضی تقیه از این‌گونه جنبش‌ها کناره‌گیری می‌کردند. با وجود توفیقات اندک و آغازین برخی چون مختار ابن معاویه، جملگی در نهایت نپاییده و سرکوب شدند. در مجموع می‌توان ارزشی بودن قیام‌های شیعی، عدم امکان حضور ائمه (ع)، بهره‌گیری امویان از تمامی امکانات، مشکلات مالی و ویژگی‌های کوفیان را از عوامل مشترک عدم توفیق این قیام‌ها به شمار آورد. علاوه بر این، عواملی خاص نیز در ناکامی هر یک از این قیام‌ها، بسته به شرایط زمانی و مکانی مؤثر بود.

 فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
فصل دوم: «قیام‌های خون‌خواه امام حسین (ع)»
* بخش اول: معرفی سران دو قیام
* بخش دوم: مرور اجمالی قیام توابین و مختار
* بخش سوم: اهداف برشمرده قیام توابین و مختار
* بخش چهارم: مقدمات دو قیام
* بخش پنجم: اختلاف دیدگاه‌ها و روش‌ها
* بخش ششم: تعاملات دو قیام
* بخش هفتم: آغاز و انجام قیام توابین
* بخش هشتم: اهل‌بیت ) ع) و قیام توابین
* بخش نهم: اهل‌بیت و قیام مختار
* بخش دهم: نتیجه قیام توابین؛ تأکید بر حقانیت اهل‌بیت برای امر حكومت
* بخش یازدهم: نتایج قیام مختار
فصل سوم: «قیام‌های زیدی»
* بخش اول: مقدمه
* بخش دوم: معرفی رهبران دو قیام
* بخش سوم: مرور اجمالی قیام زید و فرزندش یحیی
* بخش چهارم: اهداف برشمرده قیام زید
* بخش پنجم: اهداف برشمرده قیام یحیی
* بخش ششم: مقدمات قیام زید و فرزندش یحیی
* بخش هفتم: آغاز و انجام قیام زید
* بخش هشتم: آغاز و انجام قیام یحیی
* بخش نهم: ائمه (ع( و قیام زید
* بخش دهم: ائمه و قیام یحیی
* بخش یازدهم: نتایج قیام زید و فرزندش یحیی
فصل چهارم: «عبدالله بن معاویه طالبی، نخستین حكمران هاشمی»
فصل پنجم: «علل شكست»
* بخش اول: مقدمه
* بخش دوم: علل مشترك
* بخش سوم: علل خاص هر قیام
* بخش چهارم: عبدالله بن معاویه
نتیجه.

نوشتن دیدگاه