چکیده:
مسائل ارث جایگاه خاصی را در فقه و حقوق اسلامی داراست. این اهمیت در نصوص دینی نیز مورد توجه بوده است. احکام ارث همانند قوانین دیگر شرع از ادله‌ی آن (کتاب، سنت، عقل، اجماع) تحصیل گردیده است؛ و فروعات متعددی در باب میراث نیز از این ادله به دست آمده است. در فقه اسلامی از این احکام متعدد قواعد کلی استخراج گردیده که از طریق تطبیق این قواعد بر فروع، حکم مسائل نوظهور به دست می‌آید. این اصول کلی را قواعد فقه نامیده‌اند. در باب ارث نیز، احکام و مسائل جزئی آن در ذیل قواعد کلی جای می‌گیرد. به کمک این قواعد می‌توان احکام و مسائل جزئی را به سهولت به دست آورد. این قواعد به دو بخش اصلی قابل تقسیم است. الف- قواعد عمومی که در سایر ابواب فقه نیز کاربرد دارند مثل لاضرر، اقرار، نفی سبیل، الزام، قرعه. در فصل دوم این تحقیق بعد از بیان مستنداتی برای این قواعد؛ مصادیق کاربرد این قواعد در ارث بیان گردیده است. ب- قواعد خاص باب ارث که از مستندات احکام ارث مستنبط است مثل «الاقرب یمنع الابعد»، «للذکر مثل حظ الانثیین»، «لا عول ولا تعصیب» و موارد دیگر. این دو دسته از قواعد تمام ابواب کتاب ارث را در برگرفته است. در بسیاری از موارد یک حکم در تحت چند قاعده قرار می‌گیرد. در فصل دوم قواعد فقهی خاص ارث ذکر گردیده و مستندات و کاربرد آن‌ها در مسائل ارث بررسی شده و به فراخور موضوع نگاهی گذرا به قانون مدنی شده است. در نهایت مشخص می‌شود که قواعد ارث اغلب منصوص بوده و نظامی جامع را حول مسائل ارث پی‌ریزی کرده است. قواعد فقهی خاص ارث از مدارک معتبر کتاب و سنت به انضمام اجماع فقهای شیعه، بررسی و اثبات شده و مستندات هر قاعده به ترتیب اهمیت ذکر گردیده است.
کلیدواژه‌ها:قاعده فقهی، ارث، فرض، رد، کلاله، عول، تعصیب، دیدگاه امامیه.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* بخش اول: طرح پایان‌نامه
* بخش دوم: تعریف مفاهیم کلیدی و پیشینه ارث
فصل دوم: «قواعد فقهی عمومی در باب ارث»
* قاعده «لاضرر و لاضرار فی‌الاسلام»
* قاعده اقرار (اقرار‌العقلاء علی انفسهم جائز)
* قاعده «نفی سبیل»
* قاعده «الاقرب فالاقرب»
* قاعده الزام
* قاعده قرعه
فصل سوم: «قواعد فقهی خاص باب ارث»
* قاعده «لایدخل فی ملک‌الانسان شیء قهرا الا الارث»
* قاعده «الدین مقدم علی الارث»
* قاعده «الارث یکون من الجانبین و هو‌الاغلب»
* قاعده «للذکر مثل حظ الانثیین»
* قاعده «کل متقرب بالاب یقتسمون بالتفاوت للذکر مثل حظ الانثیین و کل متقرب بالام وحدها یقتسمون بالسویه»
* قاعده «الاقرب یمنع الابعد»
* قاعده «کلما اجتمع قرابه الابوین مع قرابه الاب سقطت قرابه‌الاب»
* قاعده «کلما اخذ ذو‌الفرض فرضه فالباقی لمن لا فرض له»
* قاعده «لا عول ولا تعصیب»
* قاعده «الزوج والزوجه یرثان مع کل وارث لا یمنعان و لا یمنعان»
* قاعده «حبوه»
* قاعده «الامام وارث من لا وارث له»
* قاعده «لا یرث الکافر المسلم و للمسلم ان یرث الکافر»
* قاعده «کا قاتل یمنع من الارث و لایمنع من یتصل به الا فی وضع» یا «لا میراث للقاتل»
* قاعده «لا یرث ولدالزنا و لا یورث»
* قاعده «الحمل لا یرث و لا یورث الا ان ینفصل حیا».
