چکیده:

 بررسی محتوایی منابع و مصادر اخلاقی اسلام به ضمیمه تأملات خاص در مبانی فلسفی آن اثبات می‌کند که آنچه به‌عنوان اخلاق اسلامی مطرح شده است را می‌توان در قالب یک نظریه منسجم با ویژگی‌های خاص یک نظریه ارائه داد. هدف این پژوهش آن است که مبانی، غایات و قواعد کلی اخلاق را با استناد به منابع اولیه دین _ آیات و روایات _ استخراج کند و با روش تلفیق میان تحلیل‌های عقلی و داده‌های نقلی به یک نظریه منسجم اخلاقی دست یابد. در راستای تحقق این آرمان، یافته‌های نهایی پژوهش حاضر این است که مطلوب و هدف نهایی انسان، کامل‌ترین چیزی است که روح که حقیقت وجودی انسان است بدان گرایش داشته، می‌تواند در میان مراتب مختلف نفس، به آن توجه نموده، آن را انتخاب کند و به انگیزه وصول به آن، افعال متناسب با آن را انجام دهد. از آنجا که گرایش انسان به سمت کمالات بی‌نهایت است و وجود بی‌نهایت کامل، وجود خداوند می‌باشد، گرایش انسان به سمت خداوند می‌باشد. تقرب انسان به خداوند، حرکت تکاملی در طول مراتب هستی است برای رسیدن به مبدأ عالم که خداوند است. انسان با ویژگی‌های خاص خود، عملاً توانایی دارد مراحل کمال را از ضعیف‌ترین حد تا عالی-ترین درجه آن بپیماید. در سیر صعودی خود با مراتب هستی متحد شده و عین آن مراتب می‌گردد تا برسد به وجود کمال مطلق که کامل‌ترین مرتبه هستی است. در این راستا تمام صفات و افعال اختیاری که از انسان صادر می‌شود به میزانی که وی را به این مقام نزدیک کند ارزشمند خواهد بود. چنین رابطه‌ای را به‌طور مستقیم تنها از طریق توجهات قلبی (نیت) با اعمال می‌توان برقرار کرد. حسن فعلی و حسن فاعلی هردو در ارزش‌گذاری عمل انسان سهیم‌اند. نظام تعلیم و تربیت نیز بر مبنای نظریه قرب الهی در عرصه اهداف، اصول، روش‌ها، محتوای تربیتی و شیوه ارزشیابی متفاوت خواهد بود که از جمله اصول تربیتی که به آن اشاره شده توجه ویژه به معرفت و بینش-دهی به متربی، نقش مهم عمل و رفتار در رسیدن به قرب الهی، اصل تربیت الهی برای نیل به مقام قرب الهی و نقش انسان کامل در سیر تقرب الی الله است که در پایان نظریه به آن‌ها اشاره شده است.

مقالات مرتبط:

 قرب الهی در نظام اخلاق اسلامی، فاطمه افراخته، فرهنگ پژوهش، بهار 1390، شماره 10، (28 صفحه، از 50 تا 77)
 
فصول پایان‌نامه:

• این پژوهش در چهار فصل ارائه شده است:
  فصل اول: «کلیات»
  * مفهوم شناسی
  * ویژگی‌های و وجوه تمایز نظریه قرب الهی در نظریات اخلاق هنجاری
  * رابطه اخلاق و تربیت
  فصل دوم: «مبانی نظریه قرب الهی»
  * مقدمه
  مبانی انسان‌شناختی
  مبانی هستی شناختی نظریه قرب الهی
  مبانی معرفت‌شناختی نظریه قرب الهی
  مبانی ارزش شناختی نظریه قرب الهی
  فصل سوم: «ارکان نظریه قرب الهی»
  * مطلوب نهایی در نظریه قرب الهی
  * ارزش اخلاقی در نظریه قرب الهی
  فصل چهارم: «دلالت‌های تربیتی نظریه قرب الهی»
  * رابطه اهداف، اصول و روش‌ها با یکدیگر
  اهداف تعلیم و تربیت متأثر از نظریه قرب الهی
  ملاک‌های بهنجاری و نابهنجاری از دیدگاه نظریه قرب الهی
  اصول و روش‌های تربیتی متأثر از نظریه قرب الهی

نوشتن دیدگاه