چکیده:
نقش ابلیس (شیطان) بهعنوان یکی از آفریدههای الهی و عامل تحریک کننده نیات، گفتار و رفتار انسانها بر هیچکس پوشیده نیست، انسانهای موفق برای رسیدن به مقام بندگی و تقرّب به درگاه خداوند باید موانع این راه را بشناسد و ابلیس و حیلههای او مهمترین مانع در راه خداشناسی و رسیدن به خدا هستند. قرآن کریم، کتاب هدایت و سعادت انسان و یگانه راهنما در این مسیر است و مقدمات و شرایط رشد و هدایت انسان و موانع آن را بهطور کامل ذکر کرده و از جمله تصویر روشنی از حیلههای ابلیس و روشهای دفع آنها ارائه نموده است با شناخت و پیروی از دستورات قرآن کریم در این زمینه میتوانیم مسیر هدایت را بهطور سالم و درست طی کرده و به خداوند تقرّب جوییم. در این پژوهش با توجّه به اهمیت نقش ابلیس در زندگی فردی و اجتماعی انسان که زمینهساز سعادت یا شقاوت فرد است با مراجعه به قرآن، موضوعات و مباحث مربوط به ابلیس در زمینههای زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: 1- نگاهی گذرا به ساختار و ویژگیهای ابلیس؛ 2- بررسی قبیله شیطان در چهار مورد 3- میزان قدرت ابلیس در هفت مورد؛ 4- حیلههای ابلیس 17 مورد؛ 5- نقش استعاذه در طرد حیلههای ابلیس. پس از استخراج مباحث فوق از آیات قرآن کریم، میزان شناخت و اثرپذیری حیلهها و وسوسههای ابلیس و نقش اولیای انسی شیطان در بین صد نفر از دانش آموزان با مدرک دیپلم و بالاتر مورد بررسی قرار گرفت و دادهها و اطلاعات جمعآوری شده از آنها با روش تجزیه و تحلیل توصیفی و رسم نمودار در مورد هر کدام از حیلهها مشخص گردید. در این پژوهش سعی شد با ورود به اجتماع و تحقیق میدانی و طرح نمونهها و شواهد اجتماعی، حیلههای ذکرشده در قرآن کریم را با رویدادهای روزمره و اجتماعی متأثر از آنها بررسی نموده و ضمن آسیبشناسی، آنها را به صورت عینیتر تبیین نماییم. همچنین مصادیق و نمونههای عملی حیلهها و وسوسههای ابلیس و نقش اولیای انسی شیطان در کمک به ابلیس و ترویج بسیاری از گناهان در جامعه امروز مورد تحلیل و تجزیه قرار گرفت و راههای فرار از حیلهها و دفع وسوسههای شیطان مطرح شد.