چکیده:
خواجه حافظ چنان‌که از اشعارش پيداست به حسين بن منصور حلاج، عارف بلندآوازه قرن سوم دل‌بستگی وافر و با سرگذشت تحسین‌برانگیزش آشنايي کامل داشته است. همين علاقه وافر سبب شده که خواجه، اگرنه همه آثار، دست‌کم بعضي از آن‌ها، ازجمله «طواسين» و «ديوان» اش را مطالعه کند و درنتیجه، تحت تأثیر اندیشه‌های بلند عرفاني او قرار گيرد. ازآنجاکه درباره تأثیرپذیری‌های حافظ از «طواسين» و «ديوان» حلاج تاکنون تحقيقي صورت نگرفته و يا نگارنده از آن بی‌خبر است، در اين مقاله کوشش شده است که نخست اين دو اثر حلاج به‌اجمال معرفي شود و سپس تعريفي از شطح که پايه سخنان حلاج در اين دو کتاب بر آن است ارائه شود و آنگاه هر يک از وجوه تأثیرپذیری‌های حافظ از حلاج به‌طور تطبيقي بيان گردد، بدان اميد که طرح اين موضوع خود انگیزه‌ای باشد بر این‌که اهل‌قلم، در اين زمينه دست به تحقيقات بيشتري بزنند. البته، در ديوان حافظ ابيات ديگري نيز در ارتباط با «دايره» و «نقطه» هست که نشاني از تأثیرپذیری از «طواسين» و «ديوان» حلاج در آن‌ها به چشم نمی‌خورد، بلکه خواجه در سرودن آن‌ها به شکل هندسي و مفاهيم متداولشان نظر داشته است، بااین‌حال، ما براي فزوني فايده اين گفتار، نظري اجمالي به اين قبيل موارد نيز خواهيم داشت.

pdf دانلود مقاله تأثیر پذیری حافظ از طواسین و دیوان حلاج (281 KB)

نوشتن دیدگاه