چکیده:
در طول تاریخ، بناهای مذهبی به‌ویژه مزار امامان و بزرگان علم و عرفان، شکل‌های مختلفی به خود گرفته و به نظر می‌رسد تفاوت در نحوه تجلی صفات و مفاهیم، باعث ایجاد تفاوت‌های کالبدی در آن‌ها گشته است. حال باید دید که آیا این تفاوت‌ها دارای مبانی معنادار خاصی است و آیا بررسی چگونگی تفاوت‌ها می‌تواند در گونه شناسی مزارها مؤثر واقع شود؟ نگارندگان این تحقیق درصدد گونه شناسی مزارها، بر اساس تفاوت‌های معنایی و مفاهیم معرفتی مطرح‌شده در عرفان برآمده‌اند و این گونه‌ها را با استفاده از مفاهیم تشبیه، تنزیه و صفات جمال، جلال، در سه دسته مزارهای تشبیهی‌ ـ جمالی، مزارهای تنزیهی‌ ـ جلالی و مزارهای تشبیهی‌ ـ جمالی و تنزیهی‌ ـ جلالی، موردبررسی قرار داده و به بررسی ویژگی کالبدی مزارها، مرتبط با هر یک ازاین‌گونه‌ها پرداخته‌اند. در خلال پژوهش از طریق روش مقایسه تطبیقی، معیارهایی برای سه گونه در نظر گرفته‌شده است، به‌این‌ترتیب که گونه تشبیهی‌ ـ جمالی دارای ویژگی‌های حداکثر رابطه با طبیعت تشبیهی، دلالتگری نشانه و نماد، اصالت مقبره در سامان‌دهی فضاهای مزار، قرارگیری مقبره در فضای درون، به‌کارگیری مصالح فاخر و پر تزئین و وجود سلسله‌مراتب فضایی دررسیدن به مزار است و بهترین نمونه در این‌گونه، مزار امامان شیعه می‌باشد که در دوره صفوی و قاجار به اوج خود رسیده است. گونه تنزیهی‌ ـ جلالی دارای ویژگی‌های حداقل رابطه با طبیعت تشبیهی، دلالتگری آیه‌، عدم اصالت مقبره در سامان‌دهی فضاهای مزار، عدم قرارگیری مقبره در فضای درون، به‌کارگیری مصالح کم‌بها و کم تزئین و عدم وجود سلسله‌مراتب فضایی دررسیدن به مزار است. بیشترین نمونه‌های این‌گونه، در میان اهل سنت رایج است که دارای کمترین میزان به‌کارگیری عناصر کالبدی و مجلل‌اند. گونه تشبیهی‌ ـ جمالی و تنزیهی‌ ـ جلالی، دارای ویژگی‌های مشترک هر دو مزار است و در دوره‌های آل‌بویه و سبک خراسانی و رازی، رواج بیشتری داشته است.

pdf دانلود مقاله گونه شناسی مزارهای اسلامی در ایران، بر اساس مفاهیم (2.26 MB)

نوشتن دیدگاه