چکیده
تمییز مشترکات و توحید مختلفات، از مباحث دامنه دار و کلیدی علم رجال است؛ تا آن جا که اگر گفته شود قوت علمی یک عالم رجالی، در عرصه تمییز مشترکات و توحید مختلفات شناخته می شود، سخن گزافی نخواهد بود. مراد از «مشترکات» در علم رجال همان «مشترک لفظی» در علم اصول فقه و مراد از «مختلفات» همان «ترادف» است؛ گاه افرادی که در خارج متعددند و به اصطلاح حقایق مختلفه اند، اسم مشترکی دارند؛ مانند «زید» که برای چند نفر متعدد وضع شده است. در علم اصول چنین موردی را «مشترک لفظی» می نامند. اگر چنین حالتی برای راویان احادیث پیش آید، رجالیان آن را «مشترکات» و بحث از تعیین راوی مورد نظر از میان آنان را «تمییز مشترکات» می خوانند. در مقابل، اگر یک حقیقت واحده در خارج، دارای چند نام موضوع له باشد، اصولیان آن را «ترادف» و رجالیان آن را «مختلفات» و بحث از تشخیص آن را «توحید مختلفات» می نامند. «اسحاق بن عمار» از راویانی است که نزاع های علمی فراوانی در مورد او صورت گرفته است. بسیاری معتقدند او در واقع، واحد است؛ در نتیجه، بحث درباره وی داخل در «توحید مختلفات» خواهد بود و برخی نیز این عنوان را در خارج، متعدد و مشترک بین امامی ثقه و فطحی ثقه می دانند، که در این صورت بحث «تمییز مشترکات» درباره او جاری خواهد بود. قائلین به وحدت وی نیز خود دو دسته اند: عده ای او را فطحی ثقهو عده دیگر امامی ثقه اش می خوانند. نظر به اهمیت موضوع و نتیجه کاربردی ای که در باب تعارض ادله دارد، مختصری از مباحث مطرح شده درباره وی در این مقاله منعکس و از آن جا که «وثاقت» وی طبق هر سه نظریه مورد توافق است، پس از بیان اقوال به بررسی دو محور «تعدد» و «مذهب» او پرداخته شده است.
کليدواژه ها: تمييز مشتركات، توحيد مختلفات، اسحاق بن عمار، فطحيه، روات امامي، خاندان هاي حديثي شيعه
