چکیده:
مساله چگونگي نسبت فاعليت انسان با فاعليت الهي همواره يكي از دغدغه آميزترين مسايل در انديشه بشري، بويژه دانشمندان الهي بوده است. اهم آرا انديشمندان مسلمان در اين زمينه به سه نظريه جبر، تفويض و امر بين الامرين برميگردد. نظريه جبر برخلاف دريافت وجداني هر فرد، و نظريه تفويض مستلزم فاعليت مستقل انسان از خداوند است. نظريه امر بين الامرين كه نخستين بار از سوي امامان معصوم (عليهم السلام) ارايه شده بر نفي جبر و تفويض و اثبات حقيقتي ميان آن دو دلالت دارد. فهم و دريافت حقيقت امر بين الامرين بحكم عقل و نقل خالي از دشواري نيست. از همين رو دانشمندان در تفسير اين حقيقت به تقريرات گوناگون با رويكردهاي كلامي، فلسفي و عرفاني روي آوردند و براي تصويرسازي هر يك از آن تقريرات از تمثيلات متناظر با آن استفاده كردند. نقد و بررسي مجموعه اين تقريرات و تمثيلات كه مهمترين آنها به شش تقرير ميرسد، حاكي از آنست كه بيشتر آنها از ارايه تصويري جامع و واضح ناتوانند. در اين ميان يك تقرير، يعني تقرير ظهور فاعليت الهي در مظاهر خلقي با تمثيل متناظر با آن يعني تمثيل فاعليت نفس در قوايش، بويژه با تلقي تمثيلي علامه طباطبايي و نيز لحاظ فاعليت انسان در مجموعه نظامند آفرينش، بر ديگر تقريرات و تمثيلات ترجيح دارد.

كليد واژه: امر بين الامرين، فاعليت انسان، نظام مندي آفرينش، اختيار و اراده و فاعليت خداوند

دانلود مقاله نظريه امر بين الامرين در آيينه تقريرها و تصويرسازيهای كلامی و حكمی

نوشتن دیدگاه