چکیده
نقد درونی و بیرونی روایات مربوط به خویشاوندان و نزدیکان ائمه(ع) می‌تواند پاره‌ای ابهام‌های تاریخی را برطرف کند و گوشه‌های تاریک از تاریخ زندگی معصومان(ع) را روشن سازد. درباره مادر امام جواد(ع) آمیخته‌ای از اطلاعات درست و نادرست در منابع تاریخی آمده است. این نوشتار پس از توضیح درباره مهم‌ترین مفاهیم استفاده شده در مقاله و بررسی نام‌ها، کنیه، تبار، مکان تولد و مدفن خیزران، مادر امام جواد(ع)، کوشیده است سه روایت اصلی دربردارنده اطلاعات درباره این بانوی بزرگوار را با بهره‌گیری از روش سنجش داده‌های تاریخی بررسی کند. این سه روایت که با توجه به محتوای آن، می‌توان آن‌ها را «روایت درخواست ابلاغ سلام به بانو از سوی امام کاظم(ع)»، «روایت ولادت امام جواد(ع)» و «روایت قیافه‌شناسی» نامید، به لحاظ سند قوت چندانی ندارد. با این حال، بخشی از مفاد روایت اول و سوم به دلیل همسویی با مفاد روایات معتبر و دیگر قرائن تاریخی، قابل پذیرش به نظر می‌رسد.
کلیدواژه‌ها: امام جواد(ع)؛ خیزران؛ مادر امام جواد(ع)؛ روایات شیعی؛ نقد روایت
