چکیده
تحلیل گفتمان با کاوش فرایند کلام به بررسی زمینه‌های تولید سخن اعم از اندیشه‌های دینی، اجتماعی و سیاسی گوینده سخن و نحوه تولید آن و بازجست تعامل خواننده متن با کلام اطلاق می‌گردد. داستان مدح فرزدق (19 ـ 110 ق.) شاعر بلندپایه اموی از امام سجاد(ع) معروف است که در آن هشام خلیفه اموی را با شعر و کلام خود در جمع، شرمنده کرده و حاکم قدرتمند زمان را از طریق کلام شکست داده است. او در این متن غیر از ستایش امام سجاد(ع) با کاربرد خاصی از کلام، عقاید، اندیشه‌ها و باورهای مذهبی ـ سیاسی و مسایل روزگار خود را نیز بازنمایانده و با زبان به جنگ با ظالم روزگارخود شتافته و پیروز شده است. هدف این جستار بررسی انگاره‌های قصیده فرزدق و روشن شدن دلایل قدرت زبان او از طریق تحلیل گفتمان بر اساس نظریه وان دایک است و نشان داده می شود که توانش کلامی فرزدق در مواجهه او بر خصم و انتقال مفاهیم ایدئولوژیکی خود، از طریق نحوه خاص کاربرد واژگان و نحو و آرایه های ادبی خاص حاصل آمده است.
واژه‌های کلیدی: امام سجاد(ع)، ابن‌هشام، فرزدق، قصیده میمیه، تحلیل گفتمان، وان دایک.
