w w w . a h l e b a i t p e d i a .com
دانشنامه اهل بیت
حدیث
نویسنده: جمال‌الدین علی‌خواجه پساوه‌ئی
استاد راهنما: حسین صابری
استاد مشاور: محمدتقی فخلعی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال دفاع: 1388
مکان دفاع: دانشگاه فردوسی

 چکیده:

 «نيت» در لغت به معناي قصد است و در شرع- به‌تناسب مفهوم عبادت- عبارت است از قصد و اراده‌ای جهت‌دار براي طلب رضاي خداوند و امتثال امرش. نيت براي تمييز عبادات از عادات و يا براي تشخيص مراتب عبادات از يكديگر واجب است و فقها براي اثبات اين امر به قرآن (بينه/آیه‌ی 5)، سنت: «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ» و «لَا عَمَلَ إِلّا بِالنّيّة» و همچنين اجماع و عقل استناد کرده‌اند. صحت آن دسته از اعمالي كه ترك كردني هستند- مانند زدودن نجاسات و باز پس دادن اموال غصبي و عاریه‌ای و مانند آن- منوط به اعتبار نيت نبوده و عدم نيت موجب بطلانشان نمی‌گردد؛ اما اگر با قصد قربت انجام پذيرند، ثواب به آن‌ها تعلق می‌گیرد. محل نيت قلب است و به زبان آوردن آن لازم نيست. تقارن نيت با اول عبادت واجب است و صورت كلي آن بايد در سراسر عمل عبادي حفظ شود. علاوه بر اشتراط قصد قربت كه اساسی‌ترین شرط صحت عبادت و وجه ممیّز آن از ساير اعمال است، هر عمل عبادي، خصوصيات و ویژگی‌هایی دارد و در واقع قابل احتمالاتي است- مانند ظهر يا عصر و ادا يا قضا براي نماز- به همين منظور مكلّف بايد براي تمييز هر چه بيشتر نوع عمل، اين قيود را در نيت خود مدنظر داشته و به آن‌ها پايبند باشد. مراد از نيت قصد فعل نيست؛ چراكه انجام عمل، بدون قصد و شعور از جانب انسان مختار، محال است؛ بلكه مراد از نيت در عبادات، همان خلوص وجه از هر انگیزه‌ای جز قصد قربت به خداوند متعال است؛ بنابراين مفاهيمي مانند ريا، كفر، شرك و مانند آن با چنين قصدي منافات داشته و باعث نقض آن و در نتيجه سبب بطلان عمل عبادي می‌گردند. لذا شايسته است كه فرد در نيت خود از چنين اموري تحرز و دوري كند.

کلیدواژه‌ها: نیت، قصد، اراده، عزم، عبادت، اخلاص، قصد قربت.

 مقالات مرتبط:

 پژوهشی تحلیلی در عبادت پیامبر اکرم (ص) قبل از بعثت، جمال‌الدین علی‌خواجه پساوه‌ئی، محمدعادل ضیائی، پژوهش نامه فقه و حقوق اسلامی، پاییز و زمستان 1391، شماره 10، (25 صفحه، از 117 تا 141).
فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق دارای شش فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات»
* مفهوم لغوی نیت
* مفهوم اصطلاحی نیت
* بررسی واژه‌های مشابه
* اهمیت و جایگاه نیت در عبادات
* مقصود از ایجاب نیت
فصل دوم: «ادله‌ی وجوب نیت»
* قرآن
* سنت
* اجماع
* عقل
فصل سوم: «شروط نیت»
فصل چهارم: «امور محتاج به نیت»
* ازاله‌‌ی نجاست
* طهارت
* زکات
* جهاد
فصل پنجم: «احکام نیت»
* محل نیت
* تلفظ به نیت
* زمان نیت
* استمرار حکم نیت
* شرط بودن یا رکن بودن نیت
* جمع بین عبادتین
* تعیین منوی
فصل ششم: «مناقضات نیت»
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مطالب مرتبط