چکیده:
این تحقیق عبارت است از «بررسی شعر شیعی از قرن هفتم تاپایان قرن هشتم هجری»؛ یعنی دورانی که تسنن مذهب رایج و مورد حمایت حاکمان وقت در ایران بوده است. برای فراهم نمودن مجموعه‌ای منسجم از سیر شعر شیعی در این سرزمین، نگاهی به جامعه ایران در قرن‌های هفتم و هشتم شده و ابعاد گوناگون آن بررسی گردیده است. در بعد سیاسی، مشخص گشته که برخی از حاکمان مانند خوارزمشاهیان و ایلخانان مغول، برعکس غزنویان و سلجوقیان، در برابر تشیع، تسامح و در بعضی موارد به آن گرایش داشته‌اند و این خود سبب تقویت شعر شیعی گشته است؛ هرچند در دوره‌های غزنوی و سلجوقی نیز فرصت‌هایی برای شیعه جهت تقویت خود پیدا می‌شده است. در بعد جغرافیایی، مشخص شد که مناطقی همچون خراسان، ری و کاشان در گسترش شعر شیعی تأثیر فراوانی داشته‌اند. در بُعد مذهبی، تأثیر فرقه‌های مهم تشیع مانند زیدیه، اسماعیلیه و اثنی عشریه بر بعضی از شاعران همچون ابن یمین، نزاری قهستانی و حسن کاشی و طبعاً بر اشعار آنان ثبت‌شده است. دربُعد فرهنگی و اجتماعی نیز معلوم گردید که مشترکاتی میان رسوم ایرانیان و آیین تشیع وجود داشته است که این امر سبب گرایش مردم این سرزمین به تشیع شده و عناصر فرهنگی این مذهب را در اشعار فارسی خود جای‌داده است. نتیجه این که ورود هر نوع تفکر مذهبی در شعر، غیر از عقاید صاحب آن‌ها، به نحوه تعامل زمامداران با شاعران و نیز فضایی که شاعران در آن پرورش یافته‌اند، بستگی دارد. دیگر این که شعر شیعی با تمام محدودیت‌هایی که غالباً از طرف حاکمان وقت برای شیعیان ایجاد می‌شده، با فراز و نشیب‌هایی حرکت رو به رشد خود را ادامه داده و آثاری ارزشمند ـ هرچند معدود ـ در دوران مذکور از خود بر جای گذاشته است. مهم‌ترین مضامین و عقاید شیعه که در شعر این دو قرن آمده، عبارتند از: غدیریه‌ها، مدح و منقبت ائمه (ع)، آیات و روایات در شأن و مقام اهل‌بیت به‌ویژه حضرت علی (ع) افضلیت علی (ع) بر دیگر صحابه و منصوص بودن امامت علی (ع) و امامان بعد از ایشان.
کلیدواژه‌ها:شعر فارسی شیعی، مضامین شیعی، شاعران شیعه و متشیع، قرن هفتم تا پایان قرن هشتم.
مقالات مرتبط:
مجمع البحرین معنی، بررسی شیوه‌ی شاعری و مضامین شیعی حسن کاشی، محمود مهرآوران، فرج‌الله نعمتی، تاریخ ادبیات، پاییز و زمستان 1390، (22 صفحه، از 119 تا 140)، (علمی _ پژوهشی)
فصول پایان‌نامه:
این پایان نامه شامل چهار فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات»
فصل دوم: «عوامل ایجاد و گسترش شعر شیعی»
فصل سوم: «مهم‌ترین مضامین شیعی در آیینه شعر»
فصل چهارم: «معرفی شاعران شیعه، متشیع و محب اهل بیت (ع) و اشعار شیعی آنان»
