چکیده:
موضوع این تحقیق «نقش احیاء در مالکیت اراضی موات از دیدگاه فقه اسلامی» است که یکی از مباحث مهم فقهی می‌باشد. نوشتار حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال اساسی می‌باشد که مالکیت اراضی موات از طریق احیاء از منظر فقه اسلامی چه حکمی دارد؟ تلاش بر این بوده است که فرضیه تحقیق «ملکیت زمین‌های موات به‌وسیله‌ی احیاء از دیدگاه فقهای اسلامی با احراز شرایط مقتضی جایز می‌باشد.» اثبات گردد. برای اثبات فرضیه مزبور، پژوهش حاضر، در یک مقدمه و سه فصل تنظیم گردیده است. در مقدمه، طرح تحقیق که از طرح بیان مسئله آغاز و با ساختار تحقیق پایان می‌پذیرد. در فصل اول، به بررسی کلیات و مفاهیم که مشتمل چهار گفتار است، در گفتار اول درباره‌ی واژه‌ی ارض از زاویه لغت و اصطلاح و قرآن کریم، سنّت و فقه اسلامی و سپس اهمیت آن به‌عنوان یکی از عوامل تولید بحث شده است و همچنین به مفاهیم احیاء از حیث لغت و اصطلاح فقها، مورد ارزیابی قرار گرفته است. در گفتار دوم، به تعریف موات از منظر لغت و اصطلاح فقها (عامه و خاصه) و قوانین حقوقی مورد بررسی قرار گرفته است. در گفتار سوم، به نقش احیاء در مالکیت اراضی موات از منظر دیدگاه فقها، درباره‌ی آثار حقوقی احیاء زمین موات و دلایل آن‌ها پرداخته شده است. در گفتار چهارم، به مشروعیت احیاء اراضی موات در کتاب و سنّت و نظر فقها، نه‌تنها جایز، بلکه جنبه‌ی استحبابی نیز دارد، اثبات می‌کند. در فصل دوم، تقسیمات زمین از دیدگاه فقهای اسلامی که در‌بر‌گیرنده دو گفتار است، در گفتار اول حکم اراضی بلاد اسلام و در گفتار دوّم حکم اراضی بلاد کفر، بررسی‌هایی صورت گرفته است. در فصل سوم به شرایط احیاء، تحت عنوان شرایط محی در گفتار اول و شرایط زمین محیاه در گفتار دوّم پرداخته شده است. در پایان به جمع‌بندی مطالب و پیشنهادات ابراز نظر شده است. در نتیجه هر کسی که زمینی را طبق شرایط و ضوابط مدوّنه احیاء نماید، حق اولویت یا ملکیت نسبت به آن پیدا می‌کند.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* گفتار اول: اهمیت ارض
* گفتار دوم: تعریف موات
* گفتار سوم: نقش احیاء در مالکیت اراضی موات
* گفتار چهارم: مشروعیت احیاء اراضی موات
فصل دوم: «اقسام زمین در فقه اسلامی»
* گفتار اول: حکم سرزمین‌های اسلامی (بلاد الاسلام)
* گفتار دوم: حکم اراضی بلاد شرک
فصل سوم: «شرایط احیاء»
* گفتار اول: شرایط محی
* گفتار دوم: شرایط محیاه
جمع‌بندی و نتایج.
