چکیده:

موضوع این پژوهش «خودشناسی و خودسازی در پرتو دعاهای امام سجاد (ع)» می‌باشد. با توجه به تأکید دین بر مسئله خودشناسی و خودسازی، در این پژوهش تلاش شده با بهره‌گیری از تفاسیر، منابع روایی، شروح صحیفه سجادیه و مراجعه به کتب اخلاقی و تأمل در نیایش‌های حضرت (ع)، دیدگاه ایشان را در مورد خودشناسی و خودسازی در قالب سه فصل مورد بررسی قرار دهیم. در فصل اول پس از توضیح مفاهیم و اصطلاحات و بیان اهمیت و جایگاه دعا، شرایط تاریخی دوران امام سجاد (ع) و دلیل رویکرد ایشان به دعا مورد بررسی قرار گرفته، سپس به مجموعه دعاهای امام زین‌العابدین (ع) پرداخته می‌شود. فصل دوم به خودشناسی از منظر امام سجاد (ع) می‌پردازیم. مهم‌ترین روش خودشناسی از دیدگاه امام (ع) مراجعه به قرآن و معصومین: است. ایشان در دعاهای خود انسان را موجودی دو بعدی که دارای گرایش‌های مادی و معنوی است معرفی می‌کند امتیازات و ویژگی‌های مثبتی برای انسان نام می‌برد. مهم‌ترین پیامد‌های شناخت انسان از نظر حضرت (ع) خودآگاهی، درک فقر و نیاز ذاتی، تواضع، آگاهی از حکمت آفرینش انسان، خداشناسی و آمادگی برای خودسازی است. در فصل سوم به خودسازی از منظر امام سجاد (ع) پرداخته شده است. با بررسی ادعیه امام سجاد (ع) مهم‌ترین عواملی که زمینه خودسازی را در انسان فراهم می‌سازد شامل: معرفت و شناخت خدا که نتیجه آن ایمان و محبت به خدا و اولیای اوست و نیز تأسی به معصومین، اعتقاد به روز قیامت، حب ذات (خوددوستی ممدوح) و انتظار فرج می‌باشد. روش‌های خودسازی نیز توبه و پشیمانی از گناهان، تصفیه و پاک‌سازی نفس از طریق مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه و سپس پرورش و آراستن نفس با انجام تکالیف شرعی و ادای فرایضی چون نماز، روزه و تلاوت و تدبر در قرآن کریم ونیز بکار بستن صفات و ویژگی‌هایی چون تقوا، اخلاص در اندیشه و عمل، شکر و یادآوری مرگ می‌باشد. انسان در راه خودسازی با موانعی روبه‌رو می‌شود که به دو دسته بازدارنده‌های بیرونی یعنی شیطان، دنیادوستی و معاشرت و هم‌نشینی با دوستان بد و بازدارنده‌های درونی مانند شهوت و هوای نفس و غفلت و خود فراموشی تقسیم می‌شوند. در دعاهای امام سجاد (ع) اصلاح نفس و رهایی از پلیدی‌ها، مصونیت از گناه، آراسته شدن به صفات پسندیده، شکست و خواری شیطان، تکامل جسمی و روحی و رعایت حقوق و حسن معاشرت با دیگران از پیامد‌های دنیوی خودسازی است و پیامد‌های اخروی خودسازی شامل آسایش هنگام مرگ، حسابرسی آسان در روز قیامت، سعادت اخروی و نزدیکی به خدا است.

نوشتن دیدگاه