چکیده:

 حرص از منظر قرآن و روایات به کوشش الهام اسماعیل‌زاده حرص به معنای علاقه و رغبت شدید بر چیزی همراه با فعالیت زیاد است و صفتی است نفسانی که انسان را بر جمع نمودن زائد از آنچه به آن احتیاج دارد، وامی‌دارد. در قرآن و روایات از واژگانی نظیر طَمَع، شَرَه، شُحّ، هَلََع و نَهَم در معنای حرص استفاده شده است. خداوند این صفت را در نهاد انسان قرار داده است تا به کمک عقل، آن را برای رسیدن به خیر به کار برد. واژه حرص‏ معمولاً بار منفى دارد ولى گاه این واژه در مواردى به کار مى‏رود که نه‌تنها جزء اخلاق رذیله نیست ‏بلکه فضیلت محسوب مى‏شود و از آن به حرص ممدوح تعبیر شده است و در جایى است که در مورد علاقه شدید به کارهاى خیر مانند انجام واجبات، خودسازی، جهاد، کسب دانش، هدایت دیگران و ... به کار رود. عوامل پیدایش حرص مذموم، بر اساس این تحقیق، بینش غیرحقیقی و کاذب به انسان و جهان، شیطان، پندار جاودانگی، دنیادوستی و دنیا‌طلبی، ضعف ایمان و سوءظن به خدا، جهل و نادانی، ترس از فقر و آرزوهای طولانی می‌باشد. عوامل پیدایش حرص ممدوح نیز عبارت است از: حسن ظن به خدا، شدت علاقه به هدف، حب اهل‌بیت (ع) و توبه. حرص شدید، پیامدهایی دنیوی و اخروی نظیر آخرت‌گریزی، از بین رفتن ایمان، ناخشنودی از حکم و قضای الهی، ارتکاب گناهان دیگری همچون استهزا، بخل، جزع، بی‌توجهی به مساکین، خوردن مال یتیم، جمع میراث از طریق نامشروع و خوردن آن و محرومیت از رزق و روزی، ذلت، رنج و ناراحتی روحی و جسمی، عذاب الهی و محروم شدن از بهشت دارد. حرص ممدوح را باید تقویت کرد و حرص مذموم را باید درمان کرد، راهکارهای درمان عبارتند از: تقویت ایمان و اعتقادات نظیر خداشناسی، معادشناسی و شناخت نفس و راه‌هایی عملی همچون قناعت و ساده‌زیستی، سخاوت، انفاق، هم‌نشینی با پایین‌دستان، اقامه نماز، امانت‌داری و وفای به عهد و پناه بردن به خدا از حرص.

کلیدواژه‌ها: حرص، طمع، آز، حرص مذموم، حرص ممدوح.

نوشتن دیدگاه