چکیده:

 رساله‌ای که در پیشرو دارید با عنوان «جایگاه نهی از سوءظن در قرآن کریم و آسیب‌شناسی آن در اخلاق اجتماعی» تهیه و تدوین گردیده است. در این رساله ‌آیات و روایات مختلف در مورد یقین، حسن ظن و سوءظن موردبررسی قرار گرفته و تأثیرات آن بر فرد و خانواده تبیین شده است. مشکل امروز جامعه، هم ریختگی اخلاق اجتماعی در عصر حاضر و ایجاد تنش و بدگمانی و سوءظن در میان جامعه انسانی و خصوصاً جوامع اسلامی است. لذا اصلاح رفتار نامناسب اجتماعی و تبیین جایگاه اخلاق حسنه اجتماعی بر اساس مبانی و اصول قرآن و روایات ضروری به نظر می‌رسد. یقین مرتبه‌ای از مراتب علم و ضد شک و تردید است یعنی اعتقاد جازم و محکمی است که مطابق با عالم حقیقی است. یقین هم به علم و هم به آخرت و قضا و قدر مربوط می‌شود. با توجه به رابطه و جایگاه علم و یقین با ظن در قرآن کریم می‌توان گفت که ظن مقدمه علم و یقین است و در صورت اقدام بر اساس ظنون شاهد تزلزل اجتماعی در عرصه‌های خانواده و حتی جوامع بزرگ‌تر از آن و در صورت بی‌توجهی به آن، شاهد غافلگیری و رخداد خطرات از پیش تعیین‌شده خواهیم شد. سوءظن یکی از رذایل اخلاقی است که در علم اخلاق موردبررسی قرار می‌گیرد، سوءظن صفتی است که جزء مفاسد اجتماعی به حساب می‌آید؛ چون اگر سوءظن در هر جمعی چه اجتماعات بزرگ و چه کوچک مانند خانواده پیش بیاید عواقب بسیار مخربی به دنبال خود دارد. از آنجا که سوءظن یک تفکر انحرافى است تدریجاً در سایر افکار انسانى نیز اثر می‌گذارد و تحلیل‌های او نیز از حوادث نادرست می‌شود و از رسیدن به واقعیت‌ها که زمینه پیشرفت و موفقیت است باز می‌ماند. بدگمانی به دیگران به دنبال خود بدبینی و رفتاری منطبق با آن نگرش بد را دارد و در بسیارى از موارد به دنبال سوءظن، انسان مرتکب تجسّس و به دنبال تجسّس مرتکب غیبت و گاه تهمت می‌شود و می‌دانیم غیبت و تهمت یکى از اسباب عدم قبولى عبادت و سستی بنیان خانواده‌ها و اجتماع است. سوءظن به پروردگار و بدبینى نسبت به وعده‌های الهى آثار مخربى در بنیان ایمان و عقاید انسان دارد و انسان را از خدا دور می‌سازد و باعث تجری به گناه و عدم طاقت در برابر سختی‌ها و امید نداشتن به دعا و عبادت می‌شود. همچنین انسان را از عنایات الهى محروم می‌کند. لذا برای درمان آن باید با استواری در ایمان و بیداری از خواب غفلت و دوری از گناهان و با رسیدن به کمال و بالا بردن درجات معنوی و پرهیز از تجسس، گوش دادن و غیبت دیگران به تکریم و اظهار محبت و احترام همنوعان خود پرداخت.

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی، اخلاق اسلامی، یقین، ظن، حسن ظن، سوءظن.

نوشتن دیدگاه