چکیده:

 حج تجلّی تمام عیار احکام عملی، عصاره اسلام و کمال عبودیت است و به‌عنوان یکی از ارکان عبادی و معنوی، جایگاهی رفیع در زندگی انسان‌ها دارد. کعبه نقطه مرکزی زمین که با هبوط حضرت آدم (ع) مرکز عبودیت انسان‌ها قرار گرفت و در زمان حضرت ابراهیم (ع) به امر خداوند ساخته شد و با ظهور اسلام ارج و قرب زیادتری پیدا کرد و مناسک حج را پیامبر اکرم (ص) به‌صورت عملی آموزش دادند و اسرار آن توسط امامان معصوم به‌طور مفصل بیان شده است که جلوه‌هایی از آن اسرار، در فرهنگ ادب فارسی خصوصاً کتب عرفانی نمایان است. این پژوهش تحت عنوان «بررسی حج در متون عرفانی تا پایان قرن نهم» با طرح مباحث و فرضیاتی از جمله: 1- در آثار عرفانی حج و کعبه بیشتر درونی است نه ظاهری 2-مناسک حج نوعی سیر و سلوک عرفانی است 3- هر یک از مناسک حج در متون عرفانی دارای تأویل و راز عرفانی است به بحث پرداخته و به هر یک از فرضیات در خلال فصول جواب داده شده است. این پژوهش شامل هفت فصل است: فصل اول کلیات (طرح پیشنهادی) فصل دوم درباره کعبه است که شامل تاریخچه کعبه، کعبه در زندگی پیامبران و کعبه و قلب مؤمن است، فصل سوم با عنوان حج و عمره و مناسک آن شامل اماکن و ایّام حج، فصل چهارم به تفسیر و تأویل مناسک و مواقف حج پرداخته است، فصل پنجم درباره حج و سلوک است عرفانی که شامل سه منزل و در هر منزل مقاماتی ذکر شده است، فصل ششم انواع حج و حاجیان را بیان می‌کند و فصل هفتم با عنوان حج و عرفان شامل توکّل، کرامات، توشه و دعاهای اولیا الله با شواهد از متون نثر عرفانی است و نتیجه‌گیری است. حج در نزد عرفا درونی، عبودیت محض و دارای سیر و سلوک عرفانی است. حج امری قرآنی است مناسک و مواقف آن باطن و تأویلات عرفانی دارد. قرآن و احادیث ائمه اطهار در متون عرفانی خصوصاً مسئله ی حج تأثیر زیاد دارد. مناسک حج از زمان حضرت آدم (ع) شروع شده و با حضرت ابراهیم رواج پیدا کرده است و پیامبر اکرم (ص) آن را به‌صورت عملی به مسلمانان آموزش داده‌اند. تحقیق به شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای است که نخست پژوهشگر به مطالعه و یادداشت برداری در مورد موضوع در کتب عرفانی منثور تا پایان قرن نهم پرداخته و با بهره گرفتن از قرآن کریم و کتب روایی و کتاب‌هایی که در باب حج نوشته شده، یادداشت‌ها مطابق با طرح پیشنهادی مرتب و شرح داده است.

فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در هفت فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* طرح اصلی موضوع موردنظر و شواهدی از آن‌ها
* اهداف اصلی طرح
* پیشینه تحقیق و بررسی منابع
* مواد و روش اجرا
فصل دوم: «کعبه»
* تاریخچه کعبه
* رابطه کعبه با زندگی پیامبران
* کعبه و قلب مؤمن
فصل سوم: «حج و عمره و مناسک آن»
* اماکن حج
* ایام حج و عمره
فصل چهارم: «تفسیر و تأویل مناسک و مواقف حج»
* رازها و تأویلات مواقف
فصل پنجم: «حج و سلوک عرفانی»
* منازل
فصل ششم: «حج و حاجیان»
* انواع حج
* اقسام حج
فصل هفتم: «حج و عارفان»
* توکل عارفان در سفر حج
* کرامات اولیاءالله
* نمونه‌هایی از دعاهای اولیاءالله و ختم قرآن در سفر حج
* اطلاع یافتن عارفان از روحیه همدیگر
* توجه به پدر و مادر
نتیجه.

نوشتن دیدگاه