چکیده:
احادیث زیادی از ائمه شیعه (ع) به موضوع حج اختصاص یافته که اغلب آن‌ها به بعد فقهی و برخی نیز به بعد عرفانی آن پرداخته‌اند. ولی آیا حج، شامل همین دو بعد است؟ با بررسی بیشتر احادیث و آثار ائمه (ع) در موضوع حج، می‌توان به ابعاد دیگری از حج پی برد، ابعادی همچون ابعاد معرفتی، اجتماعی و سیاسی. با توجه به این‌که برخی از این ابعاد تا کنون به‌طور اختصاصی بدانها پرداخته نشده، در این پژوهش، سعی بر این بوده تا آموزه‌های جدیدی از حج به‌طور اختصاصی در حوزه ابعاد معرفتی، اجتماعی و سیاسی از کلام ائمه معرفی گردد. جهت انجام این امر، با مراجعه مستقیم یا غیرمستقیم به روایات ائمه و تألیفات دانشمندان شیعه، در موضوع حج و موضوعات مرتبط، آموزه‌های موردنظر گردآوری شده و در کنار هر یک از اعمال حج، ابعاد تازه‌ای از آن نقل شده است. بعد معرفتی شامل شناخت ظاهری و باطنی اعمال حج و فلسفه هر یک از آن‌هاست که به دلیل زیاد بودن احادیث، به‌طور وسیع مورد بحث قرار گرفته است، در بعد اجتماعی، مباحثی مطرح شده است که حج را با جامعه و اجتماع مرتبط کرده و نشان می‌دهد که حج علاوه بر آن‌که عبادتی فردی است، تأثیرات اجتماعی زیادی دارد. در کنار این دو بعد، مباحث سیاسی نیز در بیان ائمه، در خلال مناسک حج، مطرح شده است، این مباحث اغلب نشان دهنده جایگاه اهل بیت در حکومت اسلامی، جایگاه "امام " در حکومت اسلامی و وظایف متقابل امام و مردم نسبت به یکدیگر است.
کلیدواژه‌ها: امامان شیعه (ع)، احادیث، حج، آموزه‌های معرفتی، آموزه‌های اجتماعی، آموزه‌های سیاسی.
فصول پایان‌نامه:
این پژوهش در دو فصل ارائه شده است:
فصل اول: «تاریخ حج»
* بخش اول: جغرافیای تاریخی شبه‌جزیره عربستان
* بخش دوم: تاریخچه مکه و مسجدالحرام
* بخش سوم: مناسک حج
* بخش چهارم: آیین و مراسم حج در دوره جاهلیت
فصل دوم: «آموزه‌های معرفتی، اجتماعی و سیاسی حج»
* بخش پنجم: آموزه‌های معرفتی حج
* بخش ششم: آموزه‌های اجتماعی حج
* بخش هفتم: آموزه‌های سیاسی حج
نتیجه.
