چکیده:

 مفهوم کلی تهذیب و تزکیه عبارت از تطهیر و پاک‌سازی نفس از اخلاق ناپسند و صفات رذیله و آراستن آن به فضایل می‌باشد. تهذیب و تزکیه به‌عنوان یکی از واجبات، موجب رستگاری انسان و بالا رفتن انگیزه برای اکتساب اخلاق الهی است که بدون تزکیه امکان ندارد. مهم‌تر از همه، توجّه به هدف اساسی بعثت انبیای الهی، اهمیت و جایگاه تهذیب و تزکیه در قرآن را مشخص می‌کند. در این راستا، روش فلسفی و عقلی که ویژگی آن تکیه بر اعتدال میان قوای چهارگانه نفس می‌باشد و همچنین روش عرفانی که توجه خاص به روابط انسان با خدا دارد و روش نقلی که برگرفته از کلام معصومین (ع) بوده و به دور از هرگونه خطا می‌باشد، از روش‌های تزکیه و تهذیب به شمار می‌روند که هر یک از آن‌ها دارای امتیازات و نکات برجسته‌ای است. از نگاه قرآن و روایات، شناخت نفس و خدا، عبرت‌آموزی، موعظه، توبه، ذکر، تقوا و ایمان، هرکدام در مراحل و مراتب خود از عوامل تزکیه و تهذیب بوده و راهی برای خودسازی می‌باشد. جهل و نادانی، تکبّر و استکبار، کفر و نفاق و رذایل اخلاقی که هرکدام از آن‌ها سرچشمه بسیاری از گناهان و اخلاق ناپسند می‌باشد، از موانع و آفات تهذیب و تزکیه است که انسان باید در برطرف کردن آن‌ها تلاش کند؛ و در غیر این صورت، به مقصد نخواهد رسید. با توجّه به آیات قرآن که در باب تهذیب و تزکیه آمده است، افزایش رزق و روزی، محبوبیت نزد خدا و آرامش روحی و روانی مؤمنان و دوستان خدا و صاحبان نفس مطمئنه را می‌توان از آثار و ثمرات دنیوی تهذیب دانست. همچنین کمال، سعادت، قُرب الی الله و هم‌نشینی با خوبان، از آثار اُخروی تهذیب و تزکیه است. پیشنهاد می‌شود که تحقیق بیشتری در مورد عوامل و موانع تهذیب از نگاه روان‌شناختی و شناخت نفس و ابعاد آن در قرآن صورت بگیرد.

 فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق دارای شش فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* الف) کلیات تحقیق
* ب) مفاهیم
فصل دوم: «جایگاه و اهمیت تهذیب و تزکیه در قرآن»
* اهمیت تهذیب و تزکیه
فصل سوم: «روش‌های تهذیب و تزکیه»
* الف) روش فلسفی
* ب) روش عرفانی
* ج) روش نقلی
فصل چهارم: «عوامل تهذیب و تزکیه»
* شناخت
* عبرت آموزی
* موعظه
* توبه
* ذکر
* تقوی
* ایمان
فصل پنجم: «موانع تهذیب و تزکیه»
* جهل و نادانی
* تکبر و استکبار
* کفر و نفاق
* رذایل اخلاقی
فصل ششم: «آثار تهذیب و تزکیه»
* الف) آثار دنیوی
* ب) آثار اخروی
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه