چکیده:
محور اصلی بحث در این پایان‌نامه مبنی بر این است که هنگامی که بداء، دعا و استجابت و مسئله سخط و محبت روی می‌دهد تغییری در واجب‌الوجود رخ می‌دهد یا خیر. با توجه به اینکه مسئله انفعال در ذات امری محال است چرا که صفت باری‌تعالی، عین کمال ثبوتی است و مانند محسوسات نیست، زیرا او برتر از آن است که حتی او را دریابد و از نوع صفات زائد که خواه لازم و یا جدا باشند هم نیست وگرنه لازم می-آمد که در مرتبه ذات یعنی از جهت احدیت ذات از آن صفات خالی باشد، در این صورت آراستگی و بهاء او به غیر ذات خود بوده و غیر او در به کمال و تمام رسیدن ذات مؤثر بوده است و ناچار منجر به دور محال می‌گردد. بر این اساس لازم است تا اصطلاحات بداء، دعا و استجابت و سخط و محبت از نظر فلسفی و کلامی مورد بررسی و تعریف قرار گیرند. بداء: بداء عبارت است از تغییر رأی خداوند درباره موضوعی پس از اثبات آن. ملاصدرا در مورد بداء معتقد است که هرگاه نفس نبی یا ولی خدا به عالم ملکوت یا نفوس مدبره عالم متصل شود و آنچه را خداوند بر صحیفه قلب آن‌ها نگاشته است ببیند و به مردم خبر دهد سخن او حق و صدق است؛ و ممکن است بار دیگر به آن نفوس متصل شود و چیزی غیر از آنچه قبلاً دیده و اسباب طبیعی اقتضای آن را داشته است ببیند. در این صورت اگر آنچه بار اول دیده با آنچه بار دوم دیده است متفاوت باشد، چنین چیزی را بداء گویند. دعا: در مورد دعا و استجابت ملاصدرا معتقد است که دو عامل نفوس فلکی و نفوس انسانی از عوامل استجابت دعا هستند. محبت: اطلاق لفظ محبت بر خداوند و ممکنات یکسان نیست و محبت حق‌تعالی از سنخ محبت‌های خلق شمرده نمی‌شود. تمام الفاظی که بر خداوند و ممکنات اطلاق می‌گردد این‌گونه است؛ اما حق‌تعالی از نقایص مادی و کدورات امکانی پیراسته است. سخط: سخط و غضب از حالات روانی و تحولات بشری است و از عوارض بشمار می‌آید. بدین جهت ساحت قدس ربوبی از آن منزه و مبری است، بلکه رضا و خشنودی کبریایی ظهوری از آن ثواب و اجر و پاداشی است که به اهل ایمان موهبت می‌فرماید و از آن صفت فعل تعبیر می‌شود. اگر تغییری رخ می‌دهد واجب‌الوجود از سافل اثر پذیرفته است و قاعده عالی از سافل اثر نمی‌پذیرد پیش می‌آید و اگر تغییری در واجب‌الوجود رخ نمی‌دهد پس تغییر را در کجا باید یافت. پس ناچار تغییر در یکی از مراتب هستی رخ می‌دهد. حال در این که در کدام مراتب از مراتب هستی تغییر رخ می‌دهد نظرات متفاوت است.
کلیدواژه‌ها: بداء، دعا و استجابت، سخط و محبت، ملاصدرا.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای سه فصل می‌باشد:
فصل اول: «بداء»
* معنای لغوی بداء
* معنای اصطلاحی بداء
* معنای قضا و قدر
* انواع قضا و قدر
* تفاوت قضا و قدر
* لوح محو و اثبات و لوح محفوظ
* بداء از نظر متکلمین
* بداء از نظر فیلسوفان
* اشکالات وارده بر مسئله بداء و پاسخ به آن‌ها
فصل دوم: «دعا و استجابت»
* معنای لغوی دعاء
* معنای اصطلاحی دعاء
* تعریف لغوی اجابت و استجابت
* تعریف اصطلاحی اجابت و استجابت
* پیشینه مطلب
* کیفیت استجابت دعا از دیدگاه ابن‌سینا
* تاثیر نفس بر استجابت دعا
* عوامل استجابت دعا از دیدگاه ملاصدرا
* نقد ملاصدرا بر ابن‌سینا
* رد سخن ابن‌سینا با برهان عقلی و سپس با دلایل نقلی توسط ملاصدرا
* دعا به اذن الهی است
* اشکالات وارد بر دعا
* تاثیر استقلالی دعا
* فلسفه و ثمره دعا از دیدگاه ملاصدرا
* مراتب دعا از دیدگاه قرآن و کلام معصومین (ع)
فصل سوم: «محبت و سخط»
نتیجه‌گیری.
