چکیده:

 ما در این پژوهش به بررسی نظرات علامه و فخر رازی در زمینه هدایت و ضلالت می‌پردازیم؛ و در ابتدا نظر فخر رازی بحث لغوی نسبتاً مفصلی در زمینه هدایت و ضلالت بیان می‌کند و سپس در زمینه فاعلیت هدایت به بحث می‌پردازد و بیان می‌کند که فاعل و خالق هدایت و ضلالت خداست و انسان برای انجام افعال خود نیاز به داعی دارد که خالق داعی هم خداست و انسان خالق افعال خود نیست زیرا اولاً علم به جزئیات افعال خود ندارد و ثانیاً موجب انقلاب در حکم خدا می‌شود و ثالثاً موجب تسلسل می‌شود و رابعاً موجب ترجیح بلا مرجح خواهد شد و همه این‌ها محال است و همچنین همه‌چیز تحت قضا و قدر الهی است و قائل به حتمیت قضای الهی است زیرا در غیر این صورت علم خدا جهل می‌شود و قدرت خدا به عجز تبدیل می‌شود و این‌ها از ساحت قدس الهی به دور است و همچنین غایت هدایت را رسیدن به توحید و نبوت و قرار گرفتن در مسیر اسلام می‌داند. در فصل سوم نظرات علامه در این زمینه را مطرح می‌کنیم، وی هدایت را به معنی نشان دادن راه و رساندن به مقصود مطرح می‌نماید و ضلالت را نقطه مقابل آن و به معنی بیراهه می‌داند و سپس انواع هدایت (تکوینی، تشریعی، فطری، اصیل و ...) را مطرح می‌کند و همچنین هدایت را به‌عنوان یکی از مباحث الهیات به معنی‌الاخص، هم در بحث توحید صفاتی و هم در توحید افعالی به آن می‌پردازد و هدایت را از صفات فعل الهی می‌داند و در توحید افعالی بیان می‌کند، فاعل حقیقی هدایت خداست و هدایت قضای الهی است که البته با بیان این مسئله، اختیار از انسان نفی نمی‌شود، بلکه هدایت از جهت ارتباط با خدا، امری واجب و ضروری و حتمی است و از جهت ارتباط با انسان، امری ممکن است و با ثبات انسان بر فطرت اولیه، در مسیر هدایت قرار می‌گیرد و با خروج از مسیر فطرت اولیه، گمراه می‌شود. همچنین وی علت غایی هدایت را خداوند و رسیدن به توحید و علت صوری هدایت را نفس انسان بیان می‌کند و مبدأ قابلی هدایت را قلب انسان می‌داند. سپس به بیان موانع هدایت و صفات مهتدین می‌پردازیم در فصل پایانی به وجوه اشتراک اختلاف علامه و فخر رازی می‌پردازیم. وجوه اشتراک آن‌ها عبارت است از: تعریف روشن از هدایت و ضلالت و تفکیک میان ضلالت و هدایت را فعل الهی و غایت هدایت را دین و توحید و فعل انسان را قضای الهی می‌دانند. وجوه اختلاف آن‌ها عبارت است: علامه ضلالت را امری عدمی و فخر وجودی می‌داند علامه هدایت را نور و فخر شرح صدر را نور می‌داند علامه خدا را فاعل حقیقی هدایت و فعل انسان را ارادی ولی فخر خدا را خالق هدایت و ضلالت و فعل انسان را جبری می‌داند.

کلیدواژه‌ها: اختیار،‌اراده، جبر، ضلالت، قضا و قدر، هدایت.

 فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق دارای پنج فصل می‌باشد:
فصل اول: «مقدمه»
* کلیات تحقیق
فصل دوم: «معانی هدایت»
* مقدمه
* بخش اول: معنای لغوی هدایت
فصل سوم: «دیدگاه فخر رازی در مورد هدایت و ضلالت»
فصل چهارم: «دیدگاه علامه در مورد هدایت و ضلالت»
* بخش اول: معنی اصطلاحی هدایت از نظر علامه طباطبایی
* بخش دوم: انواع هدایت و ضلالت
* بخش سوم: ارتباط صفات الهی با هدایت
* بخش چهارم: افعال الهی و هدایت
* بخش پنجم: ویژگی‌های هدایت
فصل پنجم: «نظرات مشترک و اختلافات علامه و فخر رازی در مورد هدایت و ضلالت».

نوشتن دیدگاه