چکیده:
بررسی معنا، مسئله‌ای است که از دیرباز مورد توجه زبان‌شناسان بوده است. امروزه دانش معناشناسی که یکی از شاخه‌های زبان‌شناسی جدید است، وظیفه بررسی معنا را بر عهده دارد و با رویکردها و مبانی جدید، معنا را مورد مطالعه قرار می‌دهد. معنی‌شناسی خود نیز دارای شاخه‌هایی است که شاخه‌ی معنی‌شناسی واژگانی، مبنای کار این تحقیق است. واژه مورد بررسی در این نوشتار واژه ضلالت در قرآن کریم، با هدف دست‌یابی به معنای دقیق ضلالت مراد قرآن است. روش این پژوهش؛ تحلیلی از نوع تحلیل معنا شناسانه است. ساختار این پژوهش بدین‌گونه است که ابتدا از کلیاتی که مربوط به مبانی نظری تحقیق است، آغاز می‌گردد و مطالب اصلی که در سه فصل تدوین شده است ادامه می‌یابد؛ ابتدا، معناشناسی تاریخی با رویکرد درزمانی مطرح می‌شود و در ادامه به معناشناسی توصیفی با استخراج مفاهیم هم‌نشین و جانشین پرداخته شده و در پایان پیامدهای ضلالت از منظر قرآن کریم تبیین شده است. در معناشناسی تاریخی به معنای اصلی ماده «ضلالت» با استناد به اشعار عصر جاهلی، توجه شده است و در معناشناسی توصیفی، نیز ارتباط واژه ضلالت با واژه‌های هم‌نشین و جانشین بررسی شده است. حاصل مطالعه تاریخی اینکه اعراب جاهلی ضلالت را مفهومی در محدوده زندگی دنیوی می‌شناخته‌اند و تنها به روابط میان انسان‌ها با یکدیگر مربوط می‌شده است. مطالعه توصیفی نیز نشان می‌دهد که «ضلالت» در کاربرد وحیانی؛ بر محور جانشینی با واژه‌های مانند زیغ، عَمَه، تَیه، قَسَط، غِوایه، هَوَی، فحشاء و سبیل غی در یک حوزه معنایی قرار می‌گیرد و در محور هم‌نشینی کاملاً تحت تأثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها: قرآن کریم، معنی‌شناسی، ضلالت، روابط هم‌نشینی، روابط جانشینی.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای پنج فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات»
فصل دوم: «معناشناسی و مفاهیم مربوطه»
* معناشناسی
* مؤلفه‌های معنایی
* حوزه‌های معنایی
* روابط مفهومی در سطح واژگان
* معانی و تعاریف ضلالت
* جمع‌بندی و نتیجه
فصل سوم: «معناشناسی تاریخی ضلالت»
* معناشناسی تاریخی ضلالت
* معنای ضلالت در شعر جاهلی
* معنای ضلالت در قرآن
* معنای ضلالت در متون پس از قرآن
فصل چهارم: «معناشناسی توصیفی ضلالت»
* مفاهیم هم‌نشین ضلالت
* مفاهیم جانشین ضلالت
فصل پنجم: «آثار و پیامدهای ضلالت»
* آثار و پیامدهای ضلالت
* عوامل ضلالت
* سالکان (اصحاب) صراط عوج
نتیجه‌گیری.
