چکیده:

 کتاب الکافي تأليف محمد بن يعقوب کليني، من لا يحضره الفقيه تأليف محمد بن علي بن بابويه قمي، تهذيب الاحکام و استبصار تأليف محمد بن حسن طوسي به‌عنوان چهار جامع حديثي اوليه شيعه شناخته شده‌اند. تأليف هر يک از اين چهار كتاب نتوانسته شيعه را از تأليف جوامع بعدي بی‌نیاز کند. اين مسئله دال بر نقص و ايراد نيست، بلکه هر يک از اين کتب در جايگاه خود معتبر است آنچه باعث تفاوت اين کتاب‌ها و تمايز آن‌ها از يکديگر شده است، روش تدوين حديث در آن‌ها است. بنابراين، پژوهش حاضر درصدد بررسي اين مسئله است که روش ضبط حديث در کتب اربعه چگونه است؟ و معيارهاي گزينشي احاديث در کتب اربعه کدم‌اند؟ و در آخر يک بررسي تحليلي _ مقایسه‌ای روي روش گزينش و نقل احاديث در آن‌ها داشته باشيم؟ اين پژوهش به روش توصيفي _ تحليلي است و ابزار گردآوري اطلاعات بر پايه مطالعات کتابخانه‌ای و مقالات است. نتايج نشان داده است که هر يک از کتب اربعه، احاديث را به روش خاصي ضبط و ارائه کرده‌اند و تفاوت‌هایی در آن‌ها وجود دارد. شيخ کليني با توجه به نياز شديد شيعيان به يک جامع حديثي، کتاب خود را بر اساس ذکر کامل احاديث [سند کامل و به طرق متعدد، متن کامل] نگارش می‌کند؛ شيخ صدوق کتاب خود را به‌صورت يک رساله عمليّه و بر اساس ابواب فقهي تدوين کرده و در اين راستا خود را ملزم به ذکر کامل سند و متن حديث نديده است، هرچند بعداً با نگارش مشيخه کتاب را از حالت ارسال سندي خارج می‌کند؛ شيخ طوسي با آگاهي کامل از مسئله تعارض موجود در احاديث و با توجه به اينکه دو کتاب قبلي کافي و من لا يحضر نتوانسته بودند اين مشکل را برطرف سازند، دو کتاب خود را در راستاي هدف رفع تعارض تدوين کرده است و با استفاده از معيارهاي رايج در علم الحديث از قبيل موافقت با قرآن، سنت متواتر، عقل و اجماع و ...، و همچنين روش‌های اصولي ترجيح، جمع عرفي، تخيير و توقف و با درايت و توانايي کامل در اين امر توانسته مسئله تعارض در احاديث را به خوبي رفع و از بين ببرد. تفاوت موجود بين اين کتب، تنها تفاوتي ذوقي و سلیقه‌ای نبوده است، بلکه امری است برخاسته از عوامل و شرايطي که آن کتاب در آن تأليف شده است. ازجمله اين عوامل جهت‌گیری مؤلف در تدوين و گردآوري احاديث، نيازها، امکانات و علوم موجود، ابتکارات و ابداعات مؤلف است. تفاوت‌ها در شيوه سندي، چگونگي عرضه متن احاديث، استدلال‌ها و توضيحات مؤلف، فقه الحديث، ترتيب و تأخر ابواب و چينش روايات ديده می‌شود و هر يک از اين تفاوت‌ها در قالب روش گزينشي مؤلف قابل‌تحلیل است و از ویژگی‌های کتب اربعه به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها: کتب اربعه، کلینی، صدوق، طوسی.

فصول پایان نامه:

 این پایان‌نامه شامل شش فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات»
فصل دوم: «روش شیخ کلینی در کافی»
فصل سوم: «روش شیخ صدوق در «من لایحضره الفقیه»
فصل چهارم: «تهذیب الاحکام و استبصار»
فصل پنجم: «تطبیق و تحلیل‌ روش‌های نقل حدیث در کتب اربعه»
فصل ششم: «نتیجه‌گیری»

نوشتن دیدگاه