چکیده:
دوران قاجاریه به لحاظ ظهور فرقه‌های مختلف عرفانی و تصوف گرا مانند شیخیه، صوفیه، بابیه، ازلیه و بهاییه در تاریخ ایران بعد از اسلام دارای اهمیت است. یکی از این فرقه‌ها بهاییت است که بنیان‌گذار آن حسینعلی بهاء است. وضعیت اسفناک اقتصادی و فقر مردم و شیوع بیماری‌های واگیردار و شکست‌های سیاسی و نظامی دولت در برابر کشورهای خارجی، بستر بروز فرقه‌های مذهبی را با شعار تسکین آلام مردم و برون‌رفت از فضای فوق‌الذکر فراهم می‌کند. در پیدایش این فرقه و مواجهات آن با علماء شیعه زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موردبررسی قرارمی گیرد. دربار قاجار با این فرقه در مقطعی برخورد سخت‌گیرانه دارد و در مقطعی سد راه نفوذ بهاییت نمی‌شود و یا آنکه با سخت گرفتن بر روحانیت شیعه از آن حمایت می‌کند علماء شیعه با استناد به معارف دینی، عقاید بهاییان را مخالف و مقابل اندیشه و عقاید شیعیان قلمداد می‌کنند و برخورد میان این دو گروه از مناظرات و نقدها تا ردیه نویسی و درگیری تا جنگ ادامه پیدا می‌کند. چند حادثه مهم در چند کشور نقاط عطف سیر تأسیس و پیشرفت بهاییان است که همه آن‌ها بن‌مایه درگیری و مواجهه با علماء و مردم را در دل خود دارد و یا به‌واسطه وضع احکام جدید توسط بهاییان به درگیری با شیعه می‌انجامد که از آن جمله می‌توان به واقعه زنجان، بدشت و قلعه شیخ طبرسی و نیریز اشاره کرد. که برخی از علماء نقش بارزتری در این مواجهات دارند که از میان ایشان مبارزات عبدالحسین تهرانی، شیخ محمدتقی نجفی اصفهانی و محمدتقی برغانی موردبررسی قرارگرفت. متن پیش رو شامل بر چهارفصل می‌باشد که از پیدایش و اعتقادات بهاییان تا ابعاد و نوع مبارزات علماء موردبررسی قرار گرفت. هدف از این نوشتار آن است که نشان دهیم مقابله با بهاییت از همان بدو شکل‌گیری توسط علماء شیعه و بالطبع آن جامعه شیعه شروع‌شده و اینکه علماء شیعه به‌واسطه شناخت عمیق از مبانی تشیع با استفاده از آیات و روایات به مقابله با اعتقادات بهاییان پرداختند و دلیل حفظ تشیع در طول قرن‌های متمادی همین حراست و حفاظت علماء و بزرگان شیعه در همه اعصار از آموزه‌ها و مبادی تشیع بوده است.
