چکیده:
متکلمین و دانشمندان شیعه به‌تبع محوریت اصل امامت که اساس تفسیر شیعه از اسلام را تشکیل می‌دهد در آثار علمی خود با استفاده از منابع روایی که در دست داشته‌اند و بر اساس مبانی معرفتی خود در گستره‌ای از علوم کلامی، فلسفی و عرفانی سعی در شناخت امام و ویژگی‌های او به‌عنوان رهبر و راهنمای خود و به‌عنوان انسانی که قول و عمل و تقریر او حجت می‌باشد داشته‌اند. علمای امامیه در باب مرجعیت علمی و سیاسی امام اتفاق‌نظر دارند، ولی ازآنجایی‌که امر امامت ازنظر شیعه ریشه در اصطلاح قرآنی آن دارد که منصبی الهی است که بعد از منصب نبوت فقط بعضی از پیامبران واجد آن بوده‌اند و این امامت فقط در راهنمایی خلاصه نمی‌شود بلکه همراه با هدایت به امر و ایصال به مطلوب و ولایت باطنی است بزرگان شیعه قائل به مرتبه‌ای از امامت می‌باشند که در لسان قرآن و روایات با عنوان ولایت از آن یاد می‌شود. امام بر اساس تقربی که نزد خدا دارا می‌باشد به اذن الهی از همه اشیاء و حقایق آگاه بوده و علاوه بر آن به اذن الهی قدرت تصرف در آن‌ها را دارا می‌باشد. استناد دانشمندان شیعه در این باب به آیات قرآنی است که علم لدنی را و همچنین تصرف و معجزه را به اذن الهی برای انبیاء و اولیاء اثبات می‌کند و همچنین روایات فراوان که در مجامع روایی امامیه وجود دارد که در بعضی دلالت بر علم امام از بعضی از مغیبات داشته و در قسمی دیگر دلالت بر احاطه کلی امام به اشیاء دارد. معاصرین درباره محدوده علم امام اختلاف‌نظر دارند. گروهی این علم را بسیار گسترده و محیط به همه امور می‌دانند و عده‌ای علی‌رغم اعتقاد به علم غیب برای امام گستره آن را محدود دانسته‌اند. روش ما در این رساله بر اساس تجزیه مسئله به سؤال‌های اساسی است و عرضه آن به آثار دانشمندان معاصر و گرفتن پاسخ از آن‌ها. درنهایت به نظر می‌رسد ریشه اختلاف‌نظر در این باب به‌اصطلاح قرآنی ولایت و مراتب آن ازجمله ولایت کلیه بازگشته و موضع‌گیری دراین‌باره نظر نهایی دانشمندان را راجع به علم امام رقم می‌زند.
کلیدواژه‌ها: غیب، علم لدنی، ولایت کلیه، علم امام، دانشمندان شیعه.
