چکیده:

 پژوهش حاضر بر آن است تا فرهنگ انصاف در روابط اجتماعی را با تأکید بر سخنان امیرالمؤمنین (ع) کشف نماید. مقصود از فرهنگ همان رواج یافتن و نهادینه شدن انصاف ورزی در تعاملات انسان با خود و غیر خود است. انصاف یک فضیلت اخلاقی و رفتاری و اجتماعی است که در دو ساحت فردی و اجتماعی متجلی می‌شود؛ و با حکم عقل نشأت می‌گیرد. انصاف اگرچه به تبع حق در سه حوزه ارتباط انسان با خود، ‌با خدا و با مخلوقات شکل می‌گیرد ولی گستره اصلی آن در روابط اجتماعی قرار دارد. این فضیلت اخلاقی در تقابل با رذیلت اخلاقی حمیت یا ظلم تعریف می‌شود. فضیلت اخلاقی انصاف و رذیلت اخلاقی حمیت یا ظلم هر دو شکل فرایندی دارند یعنی از یک منشائی شکل می‌گیرند به کمک عواملی بالنده می‌شوند و به سبب موانعی نقصان می‌یابند و در صورت بالندگی دارای آثار و پیامدهای گوناگونی هستند. تقویت هر یک از این فرایندهای اجتماعی متقابل سبب تضعیف فرایند دیگر می‌گردد. فرایند انصاف در روابط اجتماعی از عقل نشاءت می‌گیرد و به کمک عواملی بالنده می‌شود این عوامل عبارتند از: عوامل تکوینی (عقل و وجدان) عوامل شناختی، عوامل معنوی، عوامل فردی و عوامل اجتماعی. موانعی با تقویت رذیله حمیت یا ظلم باعث نقصان انسان در انصاف ورزی اجتماعی می‌شود که موانع انصاف نامیده می‌شوند. این موانع عبارتند از: جهل، عناصر دستگاه الحادی (کفر، رذایل اخلاقی، عدم تربیت خانوادگی) در صورت کاربستِ فرهنگ انصاف در روابط اجتماعی آثار ذیل در زندگی فردی و اجتماعی به دست می‌آید: ایمان، استواری دین، خروج از سلطه شیطان، آرامش فردی و اجتماعی، عزت و شرافت، لیاقت برای قضاوت، بهره‌گیری از عقل، آسانی مرگ، الفت اجتماعی، رفع ظلم فردی و اجتماعی، انتصاف فردی و اجتماعی، رفع اختلاف، افزایش روزی، رحمت و قرب الهی، طول عمر، سایه الهی و سکونت در بهشت.

نوشتن دیدگاه