چکیده:

 در پاسخ به اين سؤال که «نيابت و قلمرو آن در عصر غيبت کبرى، چه تبيين و پاسخى به شبهات پيرامون آن از ناحيه فرقه‌هاى بابيت، بهائيت و صوفيه دارد؟» تحقيق حاضر بر اساس مبانى و دلايل، با تأکید بر روش توصيفى و تحليلى و باهدف دستيابى به زواياى مغفول عنصر نيابت در عصر‌ غيبت کبرى، به پاسخ شبهات مزبور مى‌پردازد. انديشه استمرار‌ رهبرى دينى، به‌رغم آغاز آن از زمان پيامبر (ص) و مسلم بودن آن در تاريخ شيعه در مقاطعى بعد از رحلت آن حضرت (ص) و نيز غيبت امام‌عصر (عج)، با تعارضاتى مواجه شده و وضعيت رهبرى دينى را دچار بحران کرده است. البته اگرچه غيبت امام (ع) نافى حضور پنهان وى در ميان مردم نيست؛ لکن به دليل طولانى بودن آن، وجود رهبرى آشکار از ناحيه ايشان ضرورى مى‌نمايد. اين مفهوم که در فرهنگ شيعى با نام «نيابت» شهرت دارد، به‌رغم فقهى بودن برخى اجزاى آن، با لذات موضوعى کلامى بوده و فرع بر اصل امامت است و بر اساس آن، فقها نائبان عام امام (ع) در عصر غیبت کبری هستند و رهبرى همه‌جانبه دين در اين عصر، بر عهده آنان بوده و ديگران سهمى در آن ندارند. از دستاوردهاى اين تحقيق کشف غفلت از ظرفيت عنصر نيابت و به همين دليل رفع سوء بهره از آن از ناحيه ديگران است و لهذا، توسط فرقه‌هايى ازجمله؛ بابيت، بهائيت و صوفيه با شبهاتى و تعارضاتى مواجه گشته است؛ چنانکه بر اساس عقايد شيخ احمد احسايى، شيخيه ‌کرمان نظريه رکن‌رابع را به جاى نيابت خاص نشانده و اين امر، خواه‌ناخواه بستر ظهور فرقه‌هایی همچون بابيت و صوفيه ... شده است. با اینکه با شروع غیبت کبری، دوره نيابت خاص سپری‌ شده است به‌زعم بابيت، نيابت مقبول همچنان نيابت‌خاص است از ديدگاه صوفيه نيز، نيابت بر مبناى ولايت ‌شمسيه و قمريه، تفسير مى‌شود و اقطاب آنان از ولايت‌قمريه (نیابت خاص) برخور‌دارند؛ اما اين انديشه هم به دليل اعتقاد آنان مبنى بر عمومى بودن ولايت باطل است.

مقالات مرتبط:

 چیستی و مبانی کلامی «رکن رابع» در نظام اعتقادی فرقه شیخیه و ارزیابی نسبت آن، سعید علیزاده، اندیشه نوین دینی، بهار 1393، شماره 36، (18 صفحه، از 67 تا 84)، (علمی _ پژوهشی)

نوشتن دیدگاه