چکیده:
اتفاقات و جریاناتی که باعث تردید و انحراف برخی معتقدین به امامت امام صادق (ع) پس از شهادت ایشان در پذیرش امامت امام کاظم شد، نقطه درنگی در جریان شیعه به شمار می‌رود. همزمانی این حوادث با تحولات سیاسی، فکری _ فرهنگی و گرایشات درون مذهبی انحرافی؛ مطالعه پیامدهای این تحولات بر این چالش را ضروری می‌سازد. جریان عباسی حاکم با شعار دعوت به رضایت خاندان پیامبر توانسته بود تمایلات مردم را به خود جلب کند و با همین ابزار از قوای جامعه دوستدار اهل‌بیت: برای سرنگونی امویان نهایت استفاده را برد. ایشان پس از گذراندن دوره تثبیت، در صدد حذف مهم‌ترین مخالفان خود یعنی ائمه: با دو ابزار فرقه سازی و ایجاد محدودیت برخاستند. همچنین جریانات فکری معتزلی، مرجئی _ که دوره تئوریزه کردن عقایدشان را می‌گذراندند _ از طرفی، به همراه رهیافت جریان ترجمه و جریان‌های رادیکال منتسب به خاندان پیامبر از جهت دیگر، با طرح نظریه‌های خود که برآمده از همنوایی با جریان‌های فکری رایج بود، باعث گرایش مردم به خود و چالش آفرینی شدند. این پیش‌زمینه‌های فکری و سیاسی باعث شد جامعه شیعه پس از شهادت امام صادق (ع) البته برای یک دوره بسیار کوتاه به جریان عبد‌الله افطح گرایش پیدا کنند. مطالعه روایات معصومین نشان می‌دهد طراحی ویژه اهل‌بیت: به‌گونه‌ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش اصول شناخت امام در اختیار مردم است. نص، عصمت، علم و ودایع امامت از جمله ابزارهای رفع حیرت است. برخلاف باور عمومی مبنی بر خود معرفی امام، قواعد برخاسته از قرآن و تعالیم اهل‌بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیرگذاران اصلی صحنه چالش هستند. توجه به گستره وجودی امام معصوم و کارکردهای اجتماعی نهاد امامت به‌عنوان واسطه معرفت و هدایت، کنترل کننده لغزش‌ها، تنظیم‌کننده روابط و حافظ شیعه و حوزه عقیده مواجهه با چالش‌ها در حوزه نظر را هموار می‌سازد. اهل‌بیت: ضمن تفکیک بین جریانات عمومی شیعه از برخی خواص و گروه‌های منحرف حرکت روشن-گرانه و با درایت خود در پشت سر گذاشتن چالش‌ها را بر چهار اصل تأکید بر جایگاه نهاد امامت، ملاحظه مخاطبان، کتمان سر و اختلاف زدایی و وحدت‌آفرینی استوار ساختند.
کلیدواژه‌ها:چالش، امامت، روایت، جانشین، امام صادق (ع).
فصول پایان‌نامه:
این پایان‌نامه شامل چهار فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات»
* مقدمه
* شناسه پژوهش
* کلیات مفاهیم
فصل دوم: «زمینه‌های فکری، فرهنگی و سیاسی ظهور چالش‌های عقیدتی»
* زمینه‌های سیاسی چالش‌ها (ریشه‌ها و شیوه‌های حکومت عباسی)
* زمینه‌های فکری _ فرهنگی چالش‌ها
فصل سوم: «بازشناسی مهم‌ترین چالش‌های امامت و علل و ریشه‌های آن»
* معیارهای جانشین امام
* آسیب‌شناسی شناخت معیارهای جانشین
* راه‌های اثبات و ابراز جانشین
* آسیب‌شناسی شناخت راه‌های ابراز و اثبات جانشین
* محوریت چالش‌ها در متون کلامی _ روایی
فصل چهارم: «تبیین سیره نظری و عملی معصومان در تعامل با جریان چالش»
* گستره‌ی وجودی امام
* جریان‌های چالشی و گستره وجودی امام
* کارکردهای اجتماعی نهاد امامت
* سیره عملی امامان، حرکت روشنگرانه و با درایت
نتیجه‌گیری.
