چکیده:
در این رساله سعی شده تا نقش سیاسی و فرهنگی و موقعیت اجتماعی موالی ایرانی از آغاز ظهور اسلام تا سقوط بنی‌امیه، مورد بررسی قرار گیرد. به‌عنوان پیش‌درآمد نخست روابط میان ایرانیان و اعراب بررسی شده است. شناخت موضوع موالی در جامعه عرب پیش از اسلام به بحث بردگان در آن دوران برمی‌گردد. تغییر و تحول در پدیده اجتماعی مولی و موالی پیش از اسلام موضوعی است که اهمیت اصل و نسب را در جامعه قبیله‌ای عرب نشان می‌دهد. موالی که وارث اندیشه‌ها و عقاید قدیم ایرانی بودند در واردکردن افکار و عقاید نیاکان خود در اسلام نقش مهمی داشتند و این امر منجر به پیدایش مذاهب و نهضت‌های فکری و فرق مذهبی در اسلام شد. آنان در ایجاد فاصله فکری و اختلاف عقیدتی میان فرقه‌های اسلامی نقش مهمی داشتند. سرانجام اینکه موالی عامل اصلی سقوط امویان و روی کار آمدن عباسیان بودند.
مقالات مرتبط:
ایرانیان در عصر پیامبر اعظم (ص)، رحیم شبانه، رشد آموزش تاریخ، بهار 1386، شماره 26، (5 صفحه، از 10 تا 14).
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای هشت فصل می‌باشد.
فصل اول: «ایرانیان و اعراب»
* مناسبات در دوره‌های پیش از تشکیل دولت ساسانی
* اعراب و ایرانیان در عصر ساسانی
* مناسبات فرهنگی و اقتصادی ایرانیان و اعراب پیش از اسلام
فصل دوم: «نگاهی به فتح شهرهای ایران و چگونگی برخورد فاتحان با ساکنان این شهرها»
* الزام مسلمانان در انجام فتوحات
* برخورد فاتحان با ساکنان بومی سرزمین‌های فتح‌شده
* دشواری فتوحات در شرق و شمال ایران و علل آن
* فاتحان و گروه‌های مختلف جامعه ایران
* مهاجرت اعراب به ایران علل و نتایج آن
فصل سوم: «پیدایش پدیده‌ای به نام موالی»
* اهمیت اصل و نسب
* نظام بردگی در جاهلیت و اسلام
* موالی در جامعه عرب پیش از اسلام
* موالی در اسلام
* موالی در ایران
فصل چهارم: «نقش موالی در وقایع داخلی و فتوحات خارجی»
* ایرانیان در عصر رسول‌الله
* موالی در دوران خلفای سه‌گانه
* موالی در دوران امام علی (ع) و پس از آن حضرت
* موالی در عصر اقتدار امویان
* نقش موالی در فتوحات اسلامی
فصل پنجم: «وضعیت حقوقی و موقعیت اجتماعی موالی»
* نگرش قبیله‌ای عرب نسبت به موالی
* نگاه رسمی و مذهبی اعراب نسبت به موالی
* وضعیت حقوقی و موقعیت اجتماعی موالی در میان اعراب
فصل ششم: «نقش موالی در جنبش‌های سیاسی- مذهبی عصر موالی»
* نگاهی کلی به جنبش‌های عصر اموی
* موالی و جنبش‌های شیعی
* نقش موالی در جنبش خوارج از آغاز تا پایان دولت بنی‌امیه
* شورش‌های دیگر عهد اموی
فصل هفتم: «نقش فرهنگی موالی در دوره آغازین اسلامی»
* قدریه و مرجئه
* موالی و معتزله
* تأثیر عقاید ایرانی در اندیشه‌ها و مکاتب اسلامی
فصل هشتم: «نقش موالی در سقوط بنی‌امیه»
* نارضایتی‌ها و اوضاع خراسان در آستانه سقوط بنی‌امیه
* پایگاه اجتماعی سیاه‌جامگان عباسی
* ابومسلم و موالی
* پیامدهای سقوط امویان برای موالی
نتیجه.
