چکیده:

 تاریخ اسلام سرشار از رخدادها و تحولات گوناگونی است که بررسی زوایای خاصی از آن مثل جنبه‌های اجتماعی، می‌تواند به درک و تحلیل بهتر سیر دگرگونی‌های این مقطع از تاریخ کمک نماید. از این روست که بررسی و تبیین اوضاع اجتماعی یکی از کانون‌های حادثه‌خیز تاریخ سیاسی و اجتماعی اسلام یعنی شهر کوفه ضرورت تام می‌یابد. شهر کوفه به‌عنوان خاستگاه منازعات فرقه‌ای و چالش‌های اجتماعی، از زمان تأسیس در سال 17 ه. ق تا پایان دوره رونق سیاسی خود در دوره عباسیان، مکانی برای عرض‌اندام کوشندگان سیاسی و آوردگاه معارضه جناح‌های سیاسی و عقیدتی چونان: شیعه، خوارج، موالی، قحطانی‌ها، عدنانی و ... بوده است. بررسی ترکیب اجتماعی کوفه و تطابق خصوصیات رفتاری اقشار و عشایر مختلف آن، علل فراز و فرود جنبش‌های خوارج، علویان، توابین، مختار، زبیریان و ... را به‌خوبی نشان می‌دهد. تصویری که این پژوهش در صدد ارائه آن برآمده است. این پژوهش بر روش مرسوم در حوزه مطالعات علوم انسانی و خاصه تحقیقات تاریخی اتکا دارد؛ یعنی با استفاده از شیوه کتابخانه‌ای و گردآوری داده‌های نوشتاری و پالایش و سنجش آن با براهین منطقی و دیدگاه‌های صاحب اندیشان، کوشیده است تا به رهیافتی نوین در این زمینه دست یازد. نتیجه به دست آمده از تحقیق حاضر، خاطرنشان می‌سازد که ساختار اجتماعی و قومی کوفه با توجه به متغیرهای چون: عناصر کوشنده سیاسی، نیروی رزمجوی عشایر محلی، مناسبات کوفیان با گروه‌های فکری و اجتماعی دیگر، تأثیرات فرهنگی نواحی هم‌جوار، رقابت با شهرهای کانونی و. طی یک‌صد سال نخست تاریخ اولیه اسلام، دستخوش تغییرات اساسی و بنیادین شده است و در تکوین و زوال جنبش‌ها و پویش‌های سیاسی و اجتماعی ناحیه کوفه و حتی اقلیم عراق نقش نسبتاً مهمی ایفاء نموده است.

کلیدواژه‌ها:کوفه، سده اول هجری، جنبش‌های سیاسی، امویان، اوضاع اجتماعی.

نوشتن دیدگاه