چکیده:

 جنگ و جهاد از ابتدا، ازجمله مسائل مهم و مبتلابه جامعه اسلامی بوده است. اسلام برای جنگیدن قواعدی را مطرح کرده که جنگ را باهم؟ آثار و تبعاتش محدود و محصور در احکام شرعی می‌کند. قرآن با صراحت تأکید می‌کند که جنگ فقط باید درراه خدا و با نیت الهی باشد. در این صورت جنگ به‌عنوان «جهاد فی سبیل الله» شناخته می‌شود. با نگاهی به فلسفه جهاد در اسلام و دیدگاه دانشمندان مسلمان و مستشرقان به اهمیت و جایگاه جهاد یا جنگ درراه خدا پی می‌بریم. علم حقوق معاصر نیز تلاش نموده که جنگ و آثارش را در قوانینی محدود کند که تحت عنوان «حقوق بشردوستانه» و «حقوق جنگ» شناخته می‌شود. نظام حقوقی اسلام درزمینهی حقوق جنگ قوانینی را بر اساس دستورات قرآن و سیره پیامبر (ص) و خلفا در جنگ‌ها توسط فقهای متقدم تدوین کرده است. با این تفاوت که مکتب فقهی اهل سنت در کتب فقهی و روایی خود درباره جهاد علاوه بر آیات قرآن و سیره پیامبر (ص) بر عملکرد صحابه و خلفا خصوصاً خلیفه اول و دوم تأکید بسیار زیادی نموده درحالی‌که شیعه امامیه در بخش مربوط به جهاد در کتب فقهی و حدیثی خود بر سیره امام علی (ع) در جنگ با بغاه و روایات صادره از ائمه معصومین تأکید و بر این اساس توسط فقها تدوین و تنظیم‌شده است. قوانین مربوط به جنگ و روابط بین‌المللی مسلمانان در مکتب فقهی اهل سنت در کتاب‌هایی تحت عنوان «السیر» تدوین‌شده و در مکتب فقهی شیعه امامیه به‌صورت نسبتاً پراکنده در باب جهاد و «امربه‌معروف و نهی از منکر» کتب متقدم روایی و فقهی مانند کتب اربعه گردآوری‌شده است که در آن برخلاف اهل سنت به سیره تاریخی و مصادیق تاریخی احکام و قوانین توجه بسیار کمی شده است. درحالی‌که می‌توان با جستجو در منابع تاریخی جنگ‌ها و سیره امام علی (ع) نوع دیدگاه شیعه امامیه را درباره جهاد و چگونگی جنگیدن موردبررسی قرارداد. لازم به ذکر است که در هر دو مکتب فقهی شیعه و اهل سنت حقوق و احکام مربوط به جنگ بر اساس رعایت اصول بشردوستانه و اخلاقی پایه‌گذاری شده است.

کلیدواژه‌ها: حقوق جنگ، فقه الجهاد، شیعه امامیه، السیر، حقوق بشردوستانه، اخلاق نظامی.

مقالات مرتبط:

 1. قواعد حقوق جنگ در اندیشۀ فقهای شیعه و مقایسۀ آن با قوانین حقوق بشردوستانه در عصر حاضر، اصغر قائدان، حسین شریفی طرازکوهی، سمیه باقری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، پاییز و زمستان 1393، شماره 2، (26 صفحه، از 277 تا 302)، (علمی _ پژوهشی)
2. اخلاق نظامی پیامبر (ص) در جنگ، سمیه باقری، لیلا محمدی بخش، بصیرت و تربیت اسلامی، پاییز 1392، شماره 26، (26 صفحه، از 107 تا 132)، (علمی _ ترویجی)

 فصول پایان‌نامه:

این پایان‌نامه شامل شش فصل می‌باشد.
فصل اول: «کلیات»
فصل دوم: «واژه‌ها و اصطلاحات حوزه جنگ و جهاد در اسلام»
* واژه‌ها و اصطلاحات حوزه جنگ و جهاد
فصل سوم: «حقوق جنگ (حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه)»
* تعریف جنگ در حقوق بین‌الملل
* تعریف حقوق جنگ
* منابع حقوق جنگ
* اصول و مبانی بنیادین حقوق جنگ
* حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه
* مفهوم جهاد و تفاوت آن با مفهوم حقوقی جنگ
* جهاد و جنگ در اسلام از نظر مستشرقان
* روابط خارجی مسلمانان از نظر فقهای اسلامی
* تحول مفهوم جهاد
* کاسته شدن از اعتبار جهاد
فصل چهارم: «منابع حقوق جنگ و چگونگی تدوین آن در اسلام»
* فقهای اهل سنت
* فقهای شیعه
* برداشت متغیر شیعه از جهاد از نظر مستشرقان
فصل پنجم: «جایگاه حقوق جنگ در نظام حقوقی اسلام»
* مبنای اخلاقی فقه اسلامی
* اصول و مبانی بنیادین حقوق جنگ در تاریخ و فقه سیاسی شیعه
* سفارش‌ها و دستورهای حقوقی و فقهی
* آثار حقوقی جنگ بر اشخاص و اموال
* غنائم جنگی
فصل ششم: «آداب و سنن جنگیدن در اسلام بر اساس سنن امام علی (ع)»
* آداب و سنن جنگیدن در اسلام بر اساس سیره امام علی (ع)
* توصیه‌های نظامی و اخلاقی به سربازان و فرماندهان
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه