چکیده:

 نوشته‌ی حاضر در پی بررسی چیستی مفهوم امور حسبیه و سیر تحول این مفهوم در فقه سیاسی شیعه است. بدین منظور نگارنده در فصلی پس از تبین مفاهیمی همچون فقه، فقه سیاسی و امور حسبیه (از منظر فقهای شیعی و سنی) با تقسیم‌بندی ادوار فقه شیعه به بررسی آرا و نظرات برخی از فقهای برجسته و تأثیرگذار در هر دوره پرداخته است. ازآنجاکه در تألیفات اکثر فقها بابی به‌عنوان حسبیه وجود ندارد، نویسنده تلاش کرده از طریق یافتن مصادیق امور حسبیه و گفتار پراکنده‌ی فقها در مورد حسبیه، در حد بضاعت خویش، نگاه فقیه مدنظر در خصوص مفهوم موردبحث را نشان دهد. «امور حسبیه» به امور فردی و اجتماعی اطلاق می‌شود که نظام و اداره امور زندگی فرد و جامعه و سامان اجتماعی از هر نظر به آن بستگی دارد و اگر این امور تعطیل شود، زندگی فردی و در مراتب بعدی حیات اجتماعی فلج شده و رفته‌رفته رو به اضمحلال و نابودی می‌نهد. امور حسبیه بر سه عنصر اصلی عدم رضایت شارع مقدس به ترک و اهمال در آن امور؛ نداشتن متولی قهری و عدم توقف بر ترافع قضائی و رجوع به دادگاه امور استوار است. امور حسبیه نقش مهمی در تنظیم مناسبات فردی و اجتماعی اجتماع مسلمانان ایفاء می‌کند به‌گونه‌ای که حوزه‌های فردی خرد، همچون احوال شخصیه و اجتماعی کلان، مثل حکومت و تدبیر امور گسترده‌ی اجتماعی را می‌تواند در برگیرد. نظریه حسبیه در سیر تحول خود از حالت بساطت و اجمال به وضعیت پیچیدگی و تفصیل تغییر وضعیت داده است، به این صورت که در عصر آل‌بویه و ایلخانیان در مرحله نظری بوده است و در عصر صفویه در سطح عملی و حوزه سیاست داخلی نقش‌آفرینی کرده است. در دوره قاجاریه امور حسبیه علاوه بر سطح داخلی در حوزه سیاست خارجی نیز مؤثر بوده است؛ و در عصر پهلوی و جمهوری اسلامی در حوزه اصل حکومت ایفای نقش کرده است. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال اصلی است که: مفهوم امور حسبیه در فقه سیاسی شیعه دچار چه تحولاتی شده است؟ این تحول در چه زمینه‌ها و اموری بوده و چه تأثیری بر فقه سیاسی شیعه گذاشته است؟

کلیدواژه‌ها:فقه، فقه سیاسی، امور حسبیه، ولایت، ولایت‌فقیه، ولایت عدول مؤمنان.

 فصول پایان‌نامه:

این پایان نامه شامل پنج فصل و خاتمه می باشد.
فصل اول: «تاریخچه و مفاهیم»
* گفتار اول: تاریخچه
* گفتار دوم: مفاهیم
فصل دوم: «بررسی تحول مفهوم امور حسبیه در عصر آل‌بویه»
فصل سوم: «بررسی تحول در مفهوم امور حسبیه در عصر ایلخانیان»
فصل چهارم: «بررسی تحول در مفهوم امور حسبیه در عصر صفویه»
فصل پنجم: «بررسی تحول در مفهوم امور حسبیه در دوره معاصر، پهلوی و جمهوری اسلامی»
خاتمه: نتیجه‌گیری

نوشتن دیدگاه