چکیده:

 پژوهش حاضر به دیدگاه‌های تفسیری فخر رازی، یکی از مفسّران مهم و مشهور اهل سنّت در تفسیر آیات قرآنی مربوط به اهل‌بیت (ع)، ولایت، امامت و سایر فضایل آنان اختصاص دارد و نویسنده با استناد به روایات معتبر و مشهور مندرج در منابع روایی اهل سنّت به ردّ دیدگاه‌های تفسیری وی پرداخته است. او معتقد است فخر رازی به‌عنوان فردی تأثیرگذار در عقاید و افکار اهل سنّت، آیات مربوط به اهل‌بیت و شأن والای آنان را به درستی تفسیر نکرده و به صورتی معنادار و گاه مغرضانه از تفسیر این دسته از آیات طَفره رفته و نخواسته فضایل والای اهل‌بیت (ع) را منعکس سازد؛ لذا به گونه غیرمنصفانه با بی‌تفاوتی از تفسیر آن‌ها صرف‌نظر کرده درحالی‌که در تفسیر آیاتی به‌مراتب کم‌اهمیت‌تر از آن‌ها ذوق علمی و تحقیق فراوانی از خود بروز داده است. وی نخست با تعریف ترکیب «اهل‌بیت» از لحاظ لغوی و اصطلاحی، دیدگاه سایر مفسّران سُنّی را در این باره مطرح کرده و در انطباق اهل‌بیت با ذرّیه پیامبر اسلام (ص) و فرزندان فاطمه زهرا (س) را ثابت کرده است. سپس به مهم‌ترین آیات نازل شده در شأن اهل‌بیت (ع) و در رأس آن‌ها امیرالمؤمنین علی (ع) مانندِ آیات تبلیغ، ولایت، مباهله، هادی، شاهد یا شهادت، صدق، اطاعت، امامت، صالح المؤمنین، انفاق، اعتصام، صلوات و ... اشاره کرده و ضمن تفسیری اجمالی آن‌ها دیدگاه‌های تفسیری فخر رازی درباره آیات پیش گفته را نقّادی کرده است. وی با توجّه به شأن نزول این قبیل آیات، روایات تفسیری وارد شده از رسول اکرم در مفهوم و مصداق آیات که مربوط به اهل‌بیت پیامبر اسلام بوده، انطباق این آیات با شخصیت امام علی (ع) و فرزندان معصوم ایشان یا حضرت فاطمه زهرا (س) را ثابت کرده و فضیلت‌های تأکید شده در آیات را تنها و تنها در شأن امام علی (ع) و اهل‌بیت پیامبر قابل انطباق می‌داند. وی دیدگاه‌های تفسیری فخر رازی را غیرمنصفانه و مغرضانه وصف کرده و در برخی موارد اعتراف‌های او را در پذیرفتن شأن و فضیلت اهل‌بیت منعکس کرده، زیرا گزیری از آن نبوده و در برخی موارد از اثبات بعضی فضایل مربوط به اهل‌بیت (ع) برای خلفای سه‌گانه انتقاد می‌کند و آن‌ها را غیر مستند و غیرعلمی برمی‌شمارد.

کلیدواژه‌ها:فخر رازی، تفسیر موضوعی، اهل‌بیت (ع)، ولایت، امامت.

نوشتن دیدگاه