چکیده:

عدالت اجتماعی و جلوگیری از تبعیض‌های ناروا، از اهداف و نیازهای اساسی جامعه انسانی است كه در اسلام به‌عنوان دین كامل و پاسخگوی نیازهای بشر، در سیره اجتماعی پیامبر (ص) تبلور یافته است. اساساً یكی از هدف‌های مهم رسالت پیامبر (ص) و مأموریت او، اجرای عدالت اجتماعی بوده است. بیشتر مردم به‌طور طبیعی و فطری قادر به درك وضعیت رفتارهای عادلانه و ناعادلانه و تمایز قائل شدن میان این دو وضعیت هستند. با این همه به دلیل اهمیت و نقش محوری عدالت اجتماعی در سرنوشت فردی و اجتماعی، در متون دینی و سنت و سیره به‌روشنی مفهوم عدالت شناسانده و نمایانده شده و شاخصه‌های آن نیز بیان شده است. تلاش‌های پیامبر (ص) برای تغییر مسیر جامعه به‌سوی عدالت، درزمانی آغاز شد كه ظلم و تبعیض سكه رایج بود و شعاع جاهلیت نه‌تنها جزیره العرب بلكه سراسر جهان آن روز را در برگرفته بود. در جزیره العرب عدالت اجتماعی مصداق روشنی نداشت و قوانین ظالمانه و تبعیض‌آمیز حاكم بود. در سیره نبوی (ص) عدالت اجتماعی در ابعاد و حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و قضایی ایجاد شد. با بررسی سیره اجتماعی پیامبر (ص) درمی‌یابیم كه تلاش آن حضرت این بود كه در همه ابعاد و زوایای جامعه اسلامی عصر بعثت، عدالت اجتماعی را رعایت و نهادینه كند. پیامبر (ص) با توجه به ظرفیت‌های موجود در جزیره العرب، در تحقق عدالت اجتماعی و نفی تبعیض گام برداشت و در این راه از ابزارهایی جمعی و متناسب با آن استفاده كرد. در این پژوهش سعی بر این است تا با تبیین و تحلیل سیره اجتماعی پیامبر (ص) و نشان دادن مصادیق آن، به منطق و سبك رفتاری آن حضرت در رابطه با عدالت و نفی تبعیض دست یابیم.

کلیدواژه‌ها:سیره، عدالت، عدالت اجتماعی، تبعیض، نفی تبعیض.

فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در هفت فصل ارائه شده است:
«کلیات تحقیق»
* بیان مسئله
* اهمیت و فایده
* پیشینه پژوهش
* پرسش‌های اصلی پژوهش
* فرضیه‌های پژوهش
* مفاهیم
* اهداف پژوهش
* روش پژوهش
فصل اول: «مفاهیم و کلیات»
* مفاهیم
* کلیات
فصل دوم: «وضعیت عدالت اجتماعی در جزیره العرب، پیش از اسلام»
* اهمیت و تأثیر بررسی دوره جاهلیت بر شناخت سیره نبوی (ص)
* جاهلیت در فرهنگ ا سلام
* نسبت جاهلیت با ظلم و تبعیض
* اوضاع عمومی جهان، پیش از بعثت
* وضعیت جزیرة‌العرب، پیش از بعثت
فصل سوم: «عدالت فرهنگی در سیره نبوی»
* پیامبر (ص) و عدالت فرهنگی
* عدالت خانوادگی
* مبارزه با تبعیض علیه زنان
فصل چهارم: «عدالت اقتصادی در سیره نبوی (ص)»
* اوضاع اقتصادی در دوره مدنی
* پیامبر (ص) و عدالت اقتصادی
فصل پنجم: «عدالت سیاسی در سیره نبوی (ص)»
* حلف الفضول، پیمانی برای عدالت اجتماعی
* عدالت اجتماعی، روح پیمان‌نامه مدینه
* رعایت اصل شایسته‌سالاری در نصب كارگزاران
* نفی تبعیض نژادی و طبقاتی
* توجه دادن مردم به حاكمان عادل
* تهییج مردم به مطالبه عدالت از حاكمان
* پیوند اخلاق و عدالت با سیاست
* عدالت ورزی با دشمنان
* عدالت سیاسی نسبت به اقلیت‌ها
فصل ششم: «عدالت قضایی در سیره نبوی (ص)»
* اهمیت قضا و عدالت قضایی نزد پیامبر (ص)
* قضا، از شئون پیامبر (ص)
فصل هفتم: «ابزارهای عدالت اجتماعی در سیره نبوی (ص)»
* ابزارهای عدالت فرهنگی
* ابزارهای عدالت اقتصادی
* ابزارهای عدالت سیاسی
* ابزارهای عدالت قضایی
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه