چکیده:
مقایسه گزارش تاریخی تفسیر و تاریخ و بررسی تأثیری که گزارش‌های تاریخی تفسیر، در تکمیل سیره نبوی دارد، مسئله اصلی این پایان‌نامه است. برای این کار بررسی این تأثیر در آثار یکی از پیشگامان دو علم تاریخ و تفسیر که در هر دو رشته صاحب نظر و اثر است، یعنی محمد بن جریر طبری، مورد توجه قرار گرفت. در این راستا پس از آشنایی با حیات علمی طبری، با بررسی کتاب تفسیر طبری به نام «جامع البیان فی تفسیر آی القرآن» و کتاب تاریخ او به نام «تاریخ الامم و الملوک»، حوادثی از مقطع عصر مکی سیر ه نبوی که در دو کتاب گزارش شده بود استخراج و مقایسه شد و در نهایت گزارش‌های تاریخی که تنها در تفسیر طبری در مورد این مقطع آمده نیز معرفی گشت. حاصل این کار علاوه بر نشان دادن حجم مطالبی که در تفسیر بر گزارش‌های تاریخ در آثار طبری، افزوده گزارش نهایی او را نیز از حوادث مهم این مقطع به‌روشنی آشکار می‌کند که آن نیز به بوته نقد تاریخی در آمده است. این تلاش ما را به این نتیجه می‌رساند که اگرچه حوادثی مانند: «برخورد ولید بن مغیره با قرآن» و «عکس‌العمل ابوجهل با نماز پیامبر» و «آزمودن پیامبر (ص) به کمک یهود» و «اتمام‌حجت مشرکان مکه» و «تلاش قریش برای فتنه‌گری در وحی» را تنها در تفسیر طبری و نه در تاریخ او می‌توان یافت، امام گزارش‌های تفسیری اختلاف عمیقی با گزارش‌های تاریخ، در حوادث مشترکی که در هر دو کتاب آمده ندارد. هرچند غالباً در گزارش‌های تفسیر، به جزئیات بیشتری پرداخته شده است و اختلاف روایت‌های موجود در مورد آن حادثه به‌تفصیل بیان گشته است. بعثت، فترت وحی، وفات ابوطالب، داستان غرانیق، دعوت خویشان، پیشنهاد پرستش متقابل، برخورد با ابولهب، فرمان دعوت عمومی، اسراء، ملاقات با جنیان و هجرت به مدینه حوادث تاریخی این مقطع است که در تفسیر و تاریخ طبری به آن پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها:سیره نبوی، عصر مکی، ابوجعفر محمد بن جریر طبری، کتاب تفسیر طبری، کتاب تاریخ طبری.
مقالات مرتبط:
نقد درونی و بیرونی گزارش‌های طبری از داستان غرانیق، مهران اسماعیلی، محمدسعید نجاتی، تاریخ اسلام، بهار و تابستان 1389، شماره‌های 41 و 42، (20 صفحه، از 7 تا 26)
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
«مقدمه»
* بیان مسئله
* فرضیه تحقیق
فصل اول: «طبری و تفسیر و تاریخش»
* بخش اول: آشنایی با طبری
فصل دوم: «گزارش‌های مشترک تفسیر و تاریخ طبری از سیره دوران مکی»
* سیره پیامبر (ص) پیش از نبوت
* بعثت
* دوران فترت وحی
* عکس‌العمل شدید به رفتار ابولهب و همسرش
* فرمان دعوت عمومی و پایداری
* رد پیشنهاد پرستش متقابل
* داستان آیا شیطانی
* ملاقات با جن‌ها
* سفر شبانه
* هجرت به مدینه
فصل سوم: «گزارش‌های تاریخی کتاب تفسیر»
خاتمه.
