چکیده:

عصر امام باقر (ع) و نقش برجسته آن حضرت در گسترش علوم قرآن، از مباحث قابل‌توجه در تاریخ اسلام است. محقق در این پایان‌نامه سعی کرده است با توجه به شرایط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و علمی عصر امام محمدباقر، نقش آن امام را در گسترش و رونق علوم قرآن و تفسیر تبیین کند. سپس مکتب تفسیری و روش تفسیر خاص آن حضرت را مورد شرح و بررسی قرار دهد. نویسنده این موضوع را در چهار فصل بررسی نموده است. در فصل اول کلیات تحقیق و واژگان کلیدی آن ذکر شده و اصطلاحاتی مانند علوم قرآن، تفسیر قرآن، مدرسه تفسیری اهل‌بیت (ع) و روش تفسیری معنا شده‌اند. فصل دوم به زندگی امام محمدباقر (ع) اختصاص دارد و مرجعیت علمی آن حضرت با توجه به اوضاع و شرایط سیاسی و فرهنگی آن زمان و نقش کلیدی آن امام در رابطه با گسترش انواع علوم اسلامی به‌ویژه علوم قرآن و تفسیر و تربیت شاگردان ممتاز و برجسته و همچنین موقعیت علمی آن حضرت از دیدگاه عالمان سرشناس آن زمان بررسی شده است. در ادامه، اثبات شده که آن حضرت برجسته‌ترین مفسر به‌عنوان نماینده اهل‌بیت (ع) در زمان خویش بوده است. تاریخچه‌ای از علوم قرآن، تفسیر قرآن و تدوین و جمع‌آوری قرآن کریم پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) و قرائات مختلف رایج در عصر امام محمدباقر (ع)، مندرجات فصل سوم است. در این فصل، دیدگاه‌های مفسران شیعه و اهل سنت در مورد روش تفسیری و سخنان تفسیری امام محمدباقر (ع) و موضع‌گیری‌های آن حضرت در قبال دیدگاه‌های رایج تفسیری آن زمان نیز بیان شده است. در فصل چهارم و پایانی این نوشتار، مکتب تفسیری که امام محمدباقر (ع) از خود به یادگار گذاشته، تبیین شده است و در ادامه آن، نمونه‌هایی از تفسیر آن حضرت به روش قرآن به قرآن، قرآن به سنت، تفسیر قرآن با گرایش‌های ادبی، لغوی، تاریخی و قصص قرآن ذکر شده است. نویسنده در پایان، قواعدی را که آن امام در زمینه تفسیر قرآن با گرایش‌های مختلف از خود بر جای گذاشته و جلوگیری آن امام از تفسیر غالیان و تفسیر به رأی افراد غیر عالم را تشریح کرده است؛ و همچنین نمونه‌هایی از تفاسیر و دیدگاه‌های تفسیری منسوب به آن حضرت و مکتب اهل‌بیت (ع) مانند تفسیر ابی‌الجارود که مورد قبول مفسران و رجال شناسان می‌باشد، معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها:امام محمدباقر (ع)، تفسیر قرآن، علوم قرآن، اهل‌بیت (ع)، روش تفسیر، مکاتب تفسیری، شیعه امامیه، قواعد تفسیر.

نوشتن دیدگاه