چکیده:

 جنبش سربداران یکی از جنبش‌های مذهبی در قلمرو وسیع حکومت ایلخانان مغول بود که ایدئولوژی تشیع در پیدایش آن تأثیر زیادی داشت؛ بررسی نقش شیعه در مبارزه با مغولان و چگونگی تشکیل حکومت‌های شیعی سربداران از مهم‌ترین مسائل این تحقیق می‌باشد که با روش کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده، به انجام رسیده است. قیام سربداران نتیجه عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی بود که در میان آن‌ها، جنبه مذهبی این قیام و اتکای آن بر اندیشه دینی شیعه، مهم‌ترین ویژگی و عامل آن بود. این قیام توسط شیخ خلیفه و سپس شاگردش در میان مردم گسترش یافته و سازمان‌دهی شد و عاقبت توسط شاخه نظامی آن جنبه عملی به خود گرفت و اولین دولت شیعی پس از ایلخانان را به وجود آورد که بیش از نیم‌قرن به حکومت خود ادامه داد. در آن زمان، قیام سربداران الگویی مناسب برای نهضت‌های مشابه بود تا برای مبارزه با ظلم و ستم مغولان و سپس تیموریان به پا خیزند و خیزشی عمومی را در مناطق مختلف سامان‌دهی کنند. به همین دلیل، مرعشیان و سادات آل کیا، با توجه به ارتباطشان با سربداران، از این نهضت تأثیر پذیرفتند و جنبش عظیمی را در این منطقه به وجود آوردند. نهضت سربداران علاوه بر خراسان، در کرمان و سمرقند نیز تأسیس گردید و با توجه به اشتراک اعتقادی که میان آن‌ها و سایر شیعیان وجود داشت، با مناطق دیگری ازجمله ماوراءالنهر، افغانستان و هرات نیز ارتباط فرهنگی برقرار نمودند. آن‌ها همچنین از حمایت علمای بزرگی مانند شهید اول، فاضل مقداد و ابن فهد حلی برخوردار گشتند. با مهاجرت عده‌ای از سادات سبزوار به افغانستان، زمینه رشد تشیع در این منطقه نیز به وجود آمد و امروز نسبت برخی از سادات ساکن در قندهار و هزاره جات به این سادات مهاجر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها:تشیع، سربداران، شیخ خلیفه، شیخ حسن جوری، سبزوار، مرعشیان، افغانستان.

نوشتن دیدگاه