چکیده:

 با سقوط امویان و آغاز سلسله‌ی عباسیان برگ جدیدی در تاریخ اسلام رقم خورد. عباسیان‌ که با شعار «الرضا من آل محمد» به قدرت رسیده بودند با علویان و شیعیان به‌مراتب بدتر از امویان رفتار کردند و زمینه‌ی جنبش و خیزش آنان را علیه خود فراهم نمودند. این رساله به جنبش‌های علویان و شیعیان در عهد عباسیان از آغاز خلافت تا غیبت صغرا پرداخته و دیدگاه هریک از ائمه (ع) را نسبت به این جنبش‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. در زمان عباسیان جنبش‌های متعدد شیعی با هدف براندازی حکومت، اجرای احکام اسلامی، بازگرداندن علویان به قدرت سیاسی و عمل به اصل امربه‌معروف و نهی از منکر صورت گرفت. اقدامات عباسیان در جهت شیعه ستیزی، نارضایتی مردم از عملکرد خلفای عباسی و رجوع مردم به علویان در مبارزه با عباسیان، از زمینه‌های اصلی شکل‌گیری جنبش‌های علویان بود. برخی از این جنبش‌ها مانند جنبش نفس زکیه، ابراهیم بن عبدالله و حسین بن علی (شهید فخ) بنا به دلایلی همچون نداشتن برنامه، رهبری ناکارآمد، عدم آمادگی لازم، فقدان پشتیبانی جدی از سوی مردم و برتری عباسیان، با شکست مواجه شد. از سوی دیگر، برخی از آنان مانند ادریسیان و علویان طبرستان‌ که توانستند حکومت تشکیل دهند، به دلیل پایبندی به آرمان‌ها و اعتقادات زیدیه، مورد تأیید قرار نگرفتند و به‌مرور منزوی شدند. ائمه‌ی معصومین (ع) در عصر عباسیان با قیام مسلحانه موافق نبودند و شرایط را برای این امر مناسب نمی‌دیدند. به همین دلیل، سران قیام‌ها را از اقدام نظامی بر حذر می‌داشتند و سعی در تحکیم پایه‌های اعتقادی دین، تربیت نسل جدید، آگاه کردن مردم، کادرسازی و اصلاح اندیشه‌های ناصواب داشتند. ایشان قیام مسلحانه را گامی در راستای نابودی جنبش علمی رو به تکامل و جری شدن حاکمیت علیه شیعیان می‌دانستند.

کلیدواژه‌ها:عباسیان، ائمه اطهار (ع)، جنبش‌ها، شیعه، حسنیان، علویان، زیدیه.

نوشتن دیدگاه