چکیده:
مسئله جانشینی پیامبر اسلام (ص)، یکی از مباحث کلامی مهم میان عالمان و اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان است که توجه خاورشناسان را نیز به خود جلب کرده است. این رساله مسئله جانشینی پیامبر اسلام (ص) را از منظر خاورشناسان مورد بررسی قرار داده و در این رابطه به سه موضوع دیدگاه خاورشناسان در مورد وجود جانشین برای پیامبر (ص)، جانشینی علی (ع) و حادثه سقیفه پرداخته است. خاورشناسان بر این باورند که پیامبر اسلام (ص) از آغاز با مسئله «انذار عشیره»، زمینه فعالیت دینی و تربیتی را فراهم نموده و مسئله جانشینی خود را روشن ساخت. حدیث غدیر، حدیث منزلت و حدیث ثقلین که جایگاه و شأن علی (ع) را در احراز مقام خلافت می‌رساند، در جهت اثبات مسئله جانشینی رسول خدا (ص) توسط خاورشناسان استفاده شده است. برخی از آنان علت ممانعت از نوشته شدن وصیت پیامبر (ص) را جلوگیری از رسیدن علی (ع) به مقام خلافت می‌دانند. خاورشناسان با برشمردن فضایل علی (ع)، مانند نزدیک بودن به شخص پیامبر (ص)، سابقه ایمان، شجاعت و اعلمیت، برتری او را برای جانشینی رسول خدا محرز دانسته و با بیان اقدامات او در پیش از هجرت، دوران هجرت و در مدینه، برتری و شایستگی او را برای منصب زعامت امت اسلامی مورد توجه قرار داده‌اند. از نگاه خاورشناسان، حادثه سقیفه نیز یک برنامه از پیش طراحی شده توسط عمر بوده است. از نظر آنان، ویژگی‌های خاص اجتماعی و قبیله‌ای در عربستان، هر امیدی را برای جانشینی علی (ع) پس از پیامبر (ص) ناامید می‌کرد. آنان تشکیل شورای شش نفره را نیز فروختن حق خلافت علی (ع) به عثمان قلمداد کرده‌اند. از نظر خاورشناسان، ابوبکر و عمر با تبانی و رایزنی قبلی با برخی از اصحاب، علی (ع) را از جانشینی رسول خدا (ص) محروم کرده و با زور اراده خود را بر مردم تحمیل نمودند. عجولانه و خودسرانه بودن واقعه سقیفه، حاکی از یک توطئه بود که صورت گرفت.
کلیدواژه‌ها:خلافت، امامت، ولایت، پیامبر اسلام (ص)، سقیفه، مستشرقان.
مقالات مرتبط:
1. خاورشناسان و دیدگاه شیعه درباره جانشینی حضرت علی (ع)، دین محمد حکیمی، سخن تاریخ، بهار 1389، شماره 8، (44 صفحه، از 26 تا 69)
2. ضرورت جانشینی پیامبر اعظم (ص) و دیدگاه خاورشناسان، دین محمد حکیمی، سخن تاریخ، پاییز 1388، شماره 6، (29 صفحه، از 3 تا 31)
3. خاورشناسان و حادثه سقیفه، دین محمد حکیمی، سخن تاریخ، دی 1389، شماره 11، (40 صفحه، از 73 تا 112)
