چکیده:

 درباره تاریخ پیدایش تشیع نظریات مختلفی توسط محققین و اندیشمندان شیعی، سنی و مستشرقین مطرح شده است. در این زمینه بیش از ده نظریه در کتب مختلف آمده است که از میان آن‌ها فقط دو نظریه مربوط به شیعه و بقیه از آن دانشمندان اهل سنت و مستشرقین است. در نظریاتی که از اهل سنت و مستشرقین بیان شده است، اغراض مذهبی _ سیاسی، دشمنی با تشیع و افراط کاملاً آشکار است. هدف اصلی آن‌ها از بیان این نظریات، نشان دادن مذهب تشیع به‌عنوان یک حرکت خارجی و امر عارضی است. بعضی از این نظریات به-هیچ وجه جنبه علمی و استدلالی قوی ندارد، اما در این پژوهش به ده نظریه مطرح که جنبه علمی و قابل بحث تاریخی دارد، پرداخته شده است. پیدایش تشیع در دوره پیامبر گرامی اسلام، شکل‌گیری در سقیفه، در دوره خلافت عثمان، در دوران خلافت امام علی، پس از حادثه کربلا، در دوران امام صادق، توسط فردی به‌نام عبدالله بن سبا و ایجاد آن توسط ایرانیان از مهم‌ترین و اصلی‌ترین نظریاتی است که در این زمینه ارائه شده است. تمام این نظریات مطرح در مورد پیدایش تشیع را می‌توان مربوط به دو دسته عوامل داخلی جامعه اسلامی، یا عوامل خارج از آن دانست. آنچه در این نوشتار وجهه همت است، تطابق این نظریات با گزارش‌های معتبر تاریخی و داوری درباره آن‌ها و تأکید براین واقعیت است که تشیع به‌عنوان یک جریان اصیل و به معنای اعتقاد به امامت و رهبری منصوص علی بعد از پیامبر اعظم و همگامی با آن امام، نه‌تنها همزاد با ظهور اسلام بوده که اساساً جزئی از رسالت پیامبر بوده است. در نتیجه، پیدایش تشیع به دوره پیامبر می‌رسد؛ زیرا جوهره اصلی تشیع، یعنی وصایت و نص را می‌توان در این زمان با استنادات تاریخی به اثبات رساند و شکل‌گیری تشیع و تبیین احکام شیعی به‌مرور زمان صورت گرفته و تکامل یافته است.

کلیدواژه‌ها:اسلام، تشیع، امامت، ایرانیان، عبدالله بن سبا، سقیفه، امام علی (ع).

مقالات مرتبط:

1. نظریه پیدایش تشیع در «سقیفه»، تورگوت آتام، سخن تاریخ، بهار 1388، شماره 4، (24 صفحه، از 23 تا 46)
2. نظریه پیدایش تشیع در زمان پیامبر اسلام (ص)، تورگوت آتام، سخن تاریخ، تابستان 1387، شماره 3، (19 صفحه، از 4 تا 22)

نوشتن دیدگاه