چکیده:

 پژوهش حاضر در چهار فصل به بررسي اين موضوع پرداخته اسـت كـه نقـش شـيعيان در ساختار حكومت عباسيان از خلافت ناصر تا سقوط بغداد را چگونه می‌توان تبيين كرد؟ آغاز رهبري خليفه ناصرالدین الله نقطه عطفي در تاريخ اواخر حكومـت عباسـيان محـسوب می‌شود چراکه روي كار آمدن وي پس از يك دوران ركود قـدرت در خلافـت اسـلامي صـورت گرفت و همراه با اجرا برنامه‌های اصـلاحي در بعـد داخلـي و خارجی و احيـاء مجـدد سـاختار حكومت عباسيان بود. ساختار حكومت عباسـيان متـأثر از الگـوي دولـت اسـلامي اهـل سـنت و متشكل از نهادهاي متعدد و متنوع و پيچيده بود كه عباسيان به مـدد همـين تـشكيلات، حكومـت وسيع خود را به مدت بيش از پنج قرن اداره می‌کردند. آنچه در اين دوران حائز اهميت اسـت، راه يافتن شيعيان به‌عنوان بخشي از كارگزاران حكومتي به ساختار قدرت بود كه توانـستند در اركـان مختلف حضور پررنگي را داشته باشند و تا زمان سقوط بغداد به دست مغول، اين نقش آفرینی‌ها را ادامه دهند. اهميت اين مطلب از آن‌روست كه تفاوت‌های فكري و اعتقادي و سياسـي همـواره مانع برقراري رابطه تعاملي ميان شيعيان و اهل سنت و عباسيان می‌شد. همكـاري و نزديكـي كـه ميان ساختار و كارگزار در اين زمان ايجاد شد وابسته به علل و شرايط و زمینه‌هایی اسـت كـه در تبیین چرایی اين جريان بدان اشاره می‌شود. اين حضور قابل توجه شيعيان در ساختار حكومت عباسـيان، شـرايط و فـضاي متفـاوتي را براي آنان ايجاد كرد كه پيامدهاي سياسي، فرهنگي و اجتماعي را براي شيعيان به همراه داشت كـه مهم‌ترین آن‌ها را به شرح زير می‌توان برشمرد: ايجاد روابطي دوستانه با حكومـت، روبه‌رو شـدن شيعيان با حادثه سقوط بغداد، چرخش قدرت به سمت تشيع، توجه بـه بهبـود وضـع اجتمـاعي و شعائر مذهبي شيعيان، كاهش درگيري شيعه و سني، آميختگي با فتوت و نزديك شدن به تـصوف، گسترش نهادهاي آموزشي و تأليفات شيعي و عمومی‌سازی فرهنگ تشيع.

کلیدواژه‌ها:ساختار سياسي، عباسيان، شيعيان، ناصرالدین الله، ابن علقمي.

فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در چهار فصل نگارش شده است:
فصل اول: «ساختار سياسي حكومت عباسيان»
* گفتار اول: ارتباطات عمودي
* گفتار دوم: ارتباطات افقي
فصل دوم: «چگونگي حضور شيعيان در ساختار حكومت عباسيان»
* گفتار اول: از ابتدا تا عصر ناصر عباسي
* گفتار دوم: از خلافت ناصر تا سقوط بغداد
فصل سوم: «چرايي حضور شيعيان در ساختار حكومت عباسيان»
* گفتار اول: عوامل بيروني
* گفتار دوم: عوامل دروني
فصل چهارم: «پيامدهاي حضور شيعيان در ساختار قدرت عباسيان»
* گفتار اول: پيامدهاي سياسي
* گفتار دوم: پيامدهاي اجتماعي
* گفتار سوم: پيامدهاي علمي و فرهنگي
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه