چکیده:

 شاعران ایرانی از آغاز شکل‌گیری شعر فارسی، موضوعات و مضامین متنوّعی را در شعر خود گنجانده‌اند. با تطوّر و تکامل شعر فارسی، تنوّع موضوعی نیز روی در فزونی داشته است، به‌گونه‌ای که از سده‌های ششم تا هشتم موضوعاتی چون عشق، عرفان، شکوائیه، هجو، هزل، طنز و ... در شعر فارسی رواج یافته است. در قرن نهم نیز که مقدمه‌ای برای شروع سبک هندی و آغاز صنعت سازی و مضمون‌پردازی فراوان و انتزاعی در ادب فارسی است، تنوع موضوع و مضمون در دیوان شاعران به چشم می‌خورد. ابن حسام خوسفی (م: 875) شاعر برجسته و شیعی‌مذهب قرن نهم در بیشتر موضوعات شناخته‌شده‌ی شعر فارسی از قبیل توحید، نعت رسول اکرم (ص)، منقبت، مدح شاهان و درباریان، مرثیه، موضوعات اخلاقی، عرفان، عشق مجازی، وصف، شکوائیه، مفاخره و خودستایی و موضوعات انتقادی طبع‌آزمایی کرده است که این رساله در پی بررسی این موضوعات است. مباحث مربوط به رساله در چهارفصل تنظیم شده است: فصل اول مربوط به کلیّات و تعاریف تحقیق است. فصل دوم که به قرن نهم و زندگی شاعر می‌پردازد از سه بخش تشکیل شده است، در بخش نخست به اهمیت قرن نهم و شعر این دوره پرداخته شده است. در بخش دوّم اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی و ادبی ایران در قرن نهم و انعکاس آن در شعر شاعر بررسی گردیده و در بخش سوّم به زندگی وی اشاره شده است. فصل سوم که قسمت اصلی رساله را در برمی‌گیرد، موضوعات شعری است شامل دوازده بخش که در هر بخش یکی از رایج‌ترین موضوعات در دیوان شاعر معرفی و تحلیل شده است. فصل چهارم شامل مضمون‌سازی شاعر با علوم، هنرها، بازی‌ها، اعداد و حروف است که در چهار بخش بررسی شده است، بدین گونه که بخش نخست آن به علوم، بخش دوم به هنرها، بخش سوم به بازی‌ها و سرگرمی‌ها و بخش چهارم به اعداد و حروف اختصاص یافته است. با توجه به اوضاع ایده آل دینی و اعتقادی سده‌ی نهم و آبشخورهای فرهنگی و مذهبی شاعر، بیشتر موضوعات شعر وی حول محور مدح و منقبت ائمّه‌ی اطهار (ع) به‌ویژه امام علی (ع) شکل گرفته است. بیشترین مضمون‌سازی شاعر در ضمن موضوعات نیز مربوط به آیات قرآنی و احادیث نبوی و ائمّه‌ی اطهار (ع) است.

کلیدواژه‌ها:ابن حسام، دیوان اشعار، قرن نهم، موضوعات و مضامین شعری.

 فصول پایان‌نامه:
این پایان‌نامه در چهارفصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات و تعاریف»
* شرح و بیان مسئله
* ضرورت و اهمیت موضوع
* اهداف
* کاربرد نتایج
* پیشینه
* فرضیه‌ها
* روش تحقیق
* تعاریف
فصل دوم: «قرن نهم و زندگی ابن حسام»
* اهمیت قرن نهم و شعر این دوره
* اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی و ادبی ایران در قرن نهم و انعکاس آن در شعر ابن حسام
* زندگی ابن حسام
فصل سوم: «موضوعات شعری»
* درآمد
* توحید
* نعت رسول اکرم (ص)
* منقبت
* مدح شاهان و درباریان
* مرثیه
* موضوعات اخلاقی (موعظه، پند و حکمت)
* عرفان
* عشق مجازی
* وصف
* شکواییه
* مفاخره و خودستایی
* موضوعات انتقادی (هجو، هزل و طنز)
فصل چهارم: «مضمون‌سازی با علوم، هنرها، بازی‌ها، اعداد و حروف»
* درآمد
* علوم
* هنرها
* بازی‌ها و سرگرمی‌ها
* اعداد و حروف
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه