چکیده:

 حاج میرزا حبیب خراسانی، یکی از بزرگ‌ترین شاعران دوره قاجار است که اشعار عرفانی او حاصل تجربه‌های عرفانی اوست. وی علاوه بر اشعار عرفانی، ‌اشعاری در وعظ و مدح نیز دارد. اشعار مدحی او بیشتر در مدح امام علی (ع) است. در این پایان‌نامه، سعی بر آن بوده است که در ابتدا، شناخت کاملی از میرزا حبیب داده شود. سپس به بررسی سطح زبانی که شامل بررسی آوایی و موسیقایی، لغوی و نحوی اشعار است، پرداخته شود. دیوان وی عاری از لغات سنگین و ثقیل عربی است، اما لغات مهجور فارسی در دیوان او یافت می‌شود، لغاتی که برخی اشعار او را به شعر سبک خراسانی، نزدیک ساخته است. اشعار وی به‌ویژه غزل‌هایش، یادآور غزل‌های شاعران بزرگ سبک عراقی ازجمله سعدی و حافظ است که در اقتفای آنان سروده است. در فصل‌های بعد، سطح ادبی (بدیع و بیان و معانی)، بررسی می‌شود. تشبیه، کنایه، استعاره و مجاز از متد وال‌ترین صنایع به کار رفته در دیوان اوست که چندان نو و نادر نیستند. عیوب فصاحت، تنافر حروف و کراهت در سمع، غرابت استعمال، مخالفت با قیاس، ضعف تألیف تعقید لفظی، تعقید معنوی، نیز، در دیوان او دیده می‌شود اما بسیار اندک و انگشت‌شمار است. در آخرین فصل، سطح فکری میرزا حبیب، شامل عرفان معتدل او، ستایش‌های دینی و غیردینی،‌حدیث نفس و انتقادات و درون‌مایه‌های اجتماعی، بررسی شده است. انتقادات موجود در دیوان میرزا حبیب نیز، به زیرشاخه‌هایی تقسیم می‌شود که انتقاد از شیخ و زاهد ریاکار، بیشترین بسامد را داراست و از این حیث، انتقادات او یادآور انتقادات حافظ از زاهدان ریاکار دوران است. از دیگر گروه‌هایی که مورد انتقاد میرزا حبیب قرار گرفته‌اند، مردم خراسان و جامعه‌ی آن روزند که میرزا حبیب آنان را با عنوان خواجه، اهل خراسان و ... به باد نکوهش می‌گیرد. برخی ابیات او، حدیث نفس است، اشاره به نسب والا (سادات بودن)، روحانیت، عزلت و گوشه‌نشینی و عاداتی از قبیل عدم مردم‌آزاری، کینه‌توز نبودن و قناعت از این جمله‌اند.

 فصول پایان‌نامه:

این تحقیق درچهار فصل نگارش شده است:
فصل اول: «مبادی تحقیق»
* تعریف موضوع
* سابقه تحقیق
* کلمات کلیدی
* سؤالات پژوهشی
* روش تحقیق
فصل دوم: «زندگی و آثار میرزا حبیب خراسانی»
* زندگی
* آثار
* تأثیر و تأثر
فصل سوم: «بررسی ویژگی‌های زبانی اشعار میرزا حبیب خراسانی»
* آوایی
* لغوی
* نحوی
فصل چهارم: «بررسی سطح ادبی اشعار میرزا حبیب خراسانی»
* بدیع
* بیان
* انواع مجاز
* معانی
* علم معانی
فصل پنجم: «بررسی درون‌مایه‌ی اشعار میرزا حبیب خراسانی»
* عرفان
* حدیث نفس
* انتقاد
* اندیشه‌های قرآنی
* ادبیات و مضامین تکراری در دیوان میرزا حبیب خراسانی
* اندیشه‌های دیگر در دیوان میرزا حبیب خراسانی
* انبیا
* اندیشه در مورد زنان
* ستایش‌ها در دیوان میرزا حبیب خراسانی
* نتیجه.

نوشتن دیدگاه