چکیده:

 رساله حاضر که در رشته تاریخ گرایش اسلام تهیه‌شده ازنظر محدوده تاریخی از روزگار خلافت عمر (23-13 ه.ق) تا پایان امویان (132-40 ه.ق) را دربر می‌گیرد. با ظهور اسلام در جزیره العرب پیامبر (ص) از اختلافات درونی و تعصبات جاهلی بهره کافی را برده و آن‌ها در جهت وحدت برای پایه‌ریزی حکومت اسلامی و جهاد علیه دشمنان اسلام بکار برد. با رحلت آن حضرت، جانشینان سعی نمودند که با استفاده از آن عوامل به مرزهای شرقی و شمالی نفوذ و عظمت اسلام را به قدرت‌های زمان خویش نشان دهند، لذا خلیفه دوم با تشویق و تحریک جنگ با کفار، زمینه‌های حمله به مرزهای غربی ایران را که در روزگار ابوبکر آغازشده بود بانظم و ترتیبی خاص پیگیری کرد، البته رقابت‌های قبیله‌ای و پیروزی‌های نخستین در ناحیه حیره و حوالی مداین در این تصمیم‌گیری کاملاً مؤثر بود. در ابتدا مدینه با اعزام نیروهایی سعی در تصرف مرزی داشت ولی با بنای بصره و بعد کوفه به‌عنوان دو پادگان نظامی پیشرفت به‌سوی ایران آسان‌تر شد. فتح خوزستان و استقرار سپاه اسلام در آن ازجمله عوامل تسهیل‌کننده نفوذ به ایران بود، اما گرایش و علاقه اکثر مردم این خطه به اسلام در همکاری با اعراب مسلمان یا کناره‌گیری برخی از صحنه جنگ نیز قابل‌بررسی است. از سوی دیگر همکاری شخصیت‌های معروف این خطه و در رأس آن‌ها هرمزان برای پیشبرد اهداف مسلمانان مفید واقع شد و حضور آنان در مدینه نیز در انتقال اصول کشور دارای ایران به خلافت نوپای اسلامی مؤثر گردید. شناخت خوزستان به‌عنوان دروازه ورود مسلمانان ازآن‌جهت مهم است که پذیرش اسلام در این ایالت سریع‌تر از دیگر مناطق بوده و منابع و مأخذ تاریخی علی‌رغم تعداد آن‌ها به این مطلب پرداخته هرچند در تحلیل مدارک تاریخی نمی‌توان به نظر قاطعی دست‌یافت. باروی کار آمدن امویان که اساس حکومت خود را بر قبیله گرایی نهاده بودند خوزستان نقش تازه‌ای به خود گرفت و به پایگاه مهم خوارج و گروه‌های ناراضی از حکومت تبدیل شد که در متن رساله به آن‌ها می‌پردازیم. برای پاسخگویی به موارد گفته‌شده و روشن شدن نقش خوزستان در گسترش اسلام، مراجعه به اسناد و مدارک تنها را می‌باشد اما باوجود روایات متعدد و گاه ضدونقیض استخراج یک روایت و پافشاری بر آن نمی‌تواند حقایق تاریخی را روشن کند، لذا سعی شده با آوردن گزارش‌های گوناگون تا حدودی روایات پراکنده تاریخی در یکجا جمع و بررسی شوند و اگر نگارنده نتوانسته باشد به نظر قاطعی دست بیابد حداقل انگیزه‌ای برای تحقیقات بعدی در این زمینه ایجاد کرده باشد.

کلیدواژه‌ها:تاریخ، امویان، ساسانیان، اسلام، استان خوزستان.

فصول پایان‌نامه:

جغرافیای تاریخی خوزستان
* حدود، مساحت و اوضاع طبیعی خوزستان
* وجه تسمیه خوزستان
* رودها و راه های خوزستان
* وضعیت اقتصادی، کشاورزی، پوشاک و صادرات
* مردم خوزستان، زبان، لباس، اخلاق و اعتقادات
* شهرهای خوزستان.

نوشتن دیدگاه