چکیده:
تأثیر در لغت به معنای «باقی ماندن اثر در چیزی» است. اثرپذیری میتواند بهصورت آشکار یا پنهان باشد و انواع گوناگونی دارد. «حکمت» نیز در اصطلاح بر تجربههای انسانی اطلاق میگردد که حکما و شعرا، آن را با زبانی بلاغی و در قالب نظم و یا نثر بیان میکنند. سخنان امیرالمؤمنین علی (ع) که دربردارندهی حکمتهایی والاست، در میان عرب از جایگاهی ویژه برخوردار گشته است. با توجه به اینکه نهجالبلاغه از زمان تدوین تاکنون تأثیر انکارناپذیری بر ادبیات جهان اسلام داشته و با توجه به عدم شناخت جامعهی فرهیختهی ایرانی نسبت به اثرپذیری گردآورندهی آن (شریف رضی) از این کلام گرانقدر، انجام این پژوهش شایسته به نظر میرسد. نگارنده در این پژوهش ضمن مقایسهی حکمتهای نهجالبلاغه و اشعار شریف رضی، به بررسی اثرگذاری کلام امیرمومنان بر اشعار شریف رضی پرداخته است. برای انجام این کار ابتدا به معرفی هر یک از نهجالبلاغه و دیوان شریف رضی و صاحبان این دو اثر پرداخته شده و پس از تعریف اثرپذیری و اثرگذاری و نیز بیان ماهیت حکمت، ابیاتی چند از دیوان شریف رضی با حکمتهای نهجالبلاغه مقایسه و وجوه تشابه در موارد یافت شده، تبیین گردید. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که مفاهیم و مضامین تعدادی از اشعار شریف رضی با کلمات قصار نهجالبلاغه مشترک است که این امر میتواند ناشی از اثرپذیری شریف رضی از کلمات قصار امام علی (ع) باشد. اکثر اشعار تحت تأثیر شریف رضی از نوع «الهامی بنیادی و یا تلمیحی» و پنهان است، هرچند که در برخی ابیات نیز از اثرپذیری واژگانی استفاده شده است. اگرچه شریف رضی در برخی از موارد بهطور مستقیم از مضامین نهجالبلاغه استفاده نکرده، اما با اینوجود میتوان گفت که بهطور غیرمستقیم و از ضمیر ناخودآگاه، تحت تأثیر نهجالبلاغه بوده و از اینرو تناص در بیشتر موارد از نوع غیر ظاهر است.