چکیده:

 «زراره بن اعین» و «محمد بن مسلم» از اصحاب اجماع و دو تن از پر روایت‌ترین راویان کتاب‌های حدیثی امامیه هستند. رجال‌شناسان به کتاب‌های این دو طریق خاصی ارائه می‌دهند؛ از سوی دیگر محدثانی چون کلینی، صدوق و طوسی اسناد متفاوتی برای روایات این دو دارند. افزون بر رجال‌شناسان، هر محدث الگو یا سند ثابتی برای روایات زراره بن اعین و محمد بن مسلم داشتند. در این پژوهش با رویکردی نو، الگوی ثابتی که هر محدث داشته است، کشف می‌شود. پس از آن، این الگوی ثابت محدثان با طریق رجالی مقایسه می‌شود. در این فرآیند، راویان اولی که حدیث را از زراره و محمد بن مسلم گرفتند، یک به یک معرفی و بررسی می‌شوند. از نتایج به دست آمده آن است که میزان تطابق سند روایات با طرق ثابت و کشف شده، درجه اعتبار احادیث را مشخص می‎نماید. افزون بر آن، با استفاده از الگوهای کشف شده، تصحیف و ارسال اسناد برطرف می‎شود؛ بنابراین اگر اسناد محدثان از غیر شیوه و الگوهای مألوف و مشهور به کتاب زراره و محمد بن مسلم باشد، معمولاً از میزان اعتبار کمتری برخوردار است. در این موارد چنین حدس زده می‌شود که گویی صاحبان تألیف، از منبع غیر موثقی به روایات زراره بن اعین و محمد بن مسلم رسیده‌‌اند؛ زیرا راویانی مجهول، ضعیف یا غیر امامی در این اسناد، فراوان یافت می‌شوند. همچنین در دسته‌بندی موضوعی روایات زراره و محمد بن مسلم، دفاتر حدیثی (تألیفات احتمالی) آن‌ها بازیابی و احیاء ‎شد.

نوشتن دیدگاه