چکیده:
بر طبق آیات قرآن، قاعدین افرادی هستند که بدون عذر موجه از جهاد کناره گرفته، پیشوای حق را یاری نمی‌دهند. در زمان پیامبر (ص) نیز افرادی این‌گونه بودند که در آیات متعدد قرآن به آن‌ها اشاره شده است. در دوران خلافت امام علی (ع) نیز افرادی از همراهی امام در جنگ‌ها خودداری کردند که در میان سران آن‌ها برخی از صحابه مانند سعد بن ابی وقاص، عبدالله بن عمر و... بودند که در این پژوهش به بررسی علل و انگیزه‌های رفتار آن‌ها پرداخته می‌شود. ابوموسی اشعری سردمدار آن‌ها بود که در جنگ جمل، کوفیان را به کناره‌گیری از جنگ دعوت کرد. البته برپاکنندگان این جنگ‌های داخلی جز منافع شخصی منظوری نداشتند و خون‌خواهی خلیفه سوم، دستاویز عوام‌فریبانه‌ای بیش نبود. جنگ جمل شکاف عمیقی را در جامعه مسلمانان به وجود آورد و راه را برای معاویه هموار کرد. کناره‌گیری قاعدین نیز به نفع معاویه بود و این مسئله از نامه‌نگاری او با سران قاعدین برمی‌آید. قاعدین در حکمیت و نتیجه‌ی آن نیز نقش داشتند. پیدایش خوارج و برپایی جنگ نهروان نیز از نتایج حکمیت بود. پس از شکست خوارج امام باز از کوفیان خواست تا علیه معاویه بسیج شوند، اما تا زمان شهادت امام، سپاهی آماده نشد. معاویه نیز سپاهیانی به قلمرو امام فرستاد. آن‌ها در بلاد اسلامی به آشوبگری پرداخته و مسلمانان، به‌ویژه طرفداران امام را می‌کشتند. موضع کوفیان در این زمان در سخنانی که امام علی (ع) در این دوره ایراد کرده است به‌روشنی بیان شده است. شمار آن‌ها در ابتدای خلافت امام محدود بود ولی در اواخر خلافت امام گسترده شدند.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در شش فصل نگارش شده است:
فصل اول: «بررسی کلیات جهاد و قاعدین»
* انواع جهاد در اسلام
* عصر تنزیل و عصر تأویل
* بررسی کلیات قاعدین
فصل دوم: «زمینه‌های شکل‌گیری قاعدین»
* خلافت عثمان و سرانجام آن
* قتل عثمان و موضع گروه‌های مختلف
فصل سوم: «خلافت امام علی (ع) و شکل‌گیری قاعدین»
* بررسی بیعت عمومی مردم با امام علی (ع)
* معرفی سران قاعدین و پیشینه آن‌ها
فصل چهارم: «نقش قاعدین در جنگ جمل»
* بررسی علل برپایی جنگ جمل
* دعوت امام (ع) برای جهاد و سرپیچی قاعدین
* یاری جستن امام (ع) از کوفیان و کناره‌گیری ابوموسی اشعری
* وقوع جنگ جمل و آغاز شک
* رفتار امام (ع) با قاعدین جنگ جمل
* نتایج جنگ جمل
فصل پنجم: «نقش قاعدین در جنگ صفین»
* دعوت امام برای جهاد و واکنش قاعدین
* معاویه و کمک خواستن از قاعدین
* برپایی جنگ صفین و زمینه‌های قاعدی گری
* قاعدین و حکمیت
فصل ششم: «گسترش قاعدین»
* آشفتگی سپاهیان امام بعد از جنگ صفین
* سرکوبی خوارج و سستی‌های بعدی
* غارت‌های شامیان و سستی عراقیان
* بررسی عوامل رشد قاعدی گری در اواخر خلافت امام (ع)
نتیجه‌گیری.
