چکیده:
تعزیه نمایشی آئینی _ مذهبی است که دارای امکانات و ویژگی‌هایی چون روایت گری، بدیهه‌سازی، تعلیق و تعویق حوادث و اجرای زنده و از همه مهم‌تر ارتباط بی‌نظیر مخاطب و تعزیه، از آن نمایشی خاص می‌سازد. این ارتباط به نحوی است که مخاطب در تعزیه خود بخشی از شکل‌گیری نمایش است. آنچه تعزیه را در میان سنن نمایشی دنیا برجسته و ممتاز می‌سازد ویژگی اخیر آن است. برخی پژوهشگران تأثیر بی‌مانند تعزیه بر مخاطب را نتیجه تراژیک یا حزن‌انگیز بودن آن دانسته و با مسامحه بسیار تعزیه را نوعی تراژدی می‌دانند. گرچه وقوع امر تراژیک در تعزیه نقش مهمی در تأثیر آن بر مخاطب ایفا می‌کند اما از طرفی باید در نظر داشت که یک جزء همیشه در نسبت با اجزاء دیگر و در کلیت شکل گرفته از آن‌ها معنا می‌یابد و از طرف دیگر هر نمایش غم‌انگیزی نمی‌تواند تأثیرگذار باشد. از این گذشته تأثیرگذارترین نمایش‌ها زمانی که بر مخاطب و نه تماشاگر عرضه شوند اثر گذارند. از این‌رو آنچه اهمیت می‌یابد نسبت مخاطب و تعزیه است چراکه فهم مخاطب در نسبت مخاطب با تعزیه و وجود مخاطبان و نه تماشاگران شکل می‌گیرد. گرچه تعزیه و تراژدی نمایش‌هایی آیینی و تراژیک به شمار می‌روند اما آیا می‌توان تعزیه را نوعی تراژدی دانست؟ آیا می‌توان تنها به دلیل وقوع امر تراژیک در تعزیه و غم‌انگیز بودن آن تأثیر تعزیه بر مخاطب را توجیه نمود؟ ارتباط مخاطب و تعزیه ازچه نوعی بوده و کنش فهم مخاطب چگونه شکل می‌گیرد؟ گرچه این دو نمایش به لحاظ آیینی بودن و وقوع امر تراژیک شباهت‌هایی با یکدیگر دارند اما طبق دیدگاه ارسطو و تعریف وی در مورد تراژدی نمی‌توان تعزیه را از نوع تراژدی به شمار آورد بلکه تعزیه از نوع حماسی بشمار می‌آید. بنابراین تأثیرگذاری تعزیه نه به دلیل وقوع امر تراژیک که به سبب تمامی عناصر آن و کلیتی است که شکل گرفته از آن‌هاست. این رساله بر آن است که نسبت مخاطب و تعزیه و فهم مخاطب را با روش توصیفی _ تحلیلی و مصاحبه‌ای و بر اساس رویکرد پدیدار شناختی _ هرمنوتیکی مورد بررسی قرار دهد. طبق رویکرد یاد شده این نسبت‌ها، نسبت‌هایی وجودی بوده و فهمیدن یک طریق عالم داشتن است. در نهایت به فهم مخاطب در تعزیه به‌مثابه عملی هستی شناختی به‌واسطه پیش فهم‌هایی که در زندگی اجتماعی خود کسب کرده است، در قالب دور هرمنوتیکی پرداخته می‌شود.
کلیدواژه‌ها:تعزیه، پدیدارشناسی، هرمنوتیک، فهم، مخاطب، دور هرمنوتیکی.
مقالات مرتبط:
نقش مخاطب در نگاهداشت شبیه‌خوانی، اقدس نیک‌نفس، مرضیه پیراوی‌ونک، مطالعات فرهنگ ارتباطات، زمستان 1392، شماره 56، (18 صفحه، از 99 تا 116)، (علمی _ پژوهشی).
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات تحقیق»
* مقدمه
* بیان مسئله
* اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش
* چارچوب نظری پژوهش
* روش پژوهش
فصل دوم: «نمایش و اقسام آن از دیدگاه افلاطون و ارسطو»
* چیستی نمایش و پیوند آن با زندگی انسان‌ها
* تأثیر نمایش‌های آیینی در ذهن جمعی مردم
* شکل‌گیری آیین
* معنای لغوی تعزیه
* انواع روایت از نظر افلاطون
* نسبت تراژدی و زندگی
فصل سوم: «تعزیه و تراژدی»
* ممیزه‌های خاص بینش ایرانی و تأثیر آن بر شکل‌گیری تعزیه و فهم مخاطب از آن
* شباهت‌ها و تفاوت‌ها در تعزیه و تراژدی
* تفاوت‌های تعزیه و تراژدی
فصل چهارم: «تعزیه»
* مجموعه عناصر تعزیه و تأثیرگذاری بر فهم مخاطب
* مضمون ثابت آئینی _ مذهبی تعزیه‌ها
* اقسام تعزیه
* سه عنصر بنیادی تعزیه
* ویژگی‌های تعزیه
فصل پنجم: «فهم مخاطب در تعزیه»
* اصول و مفاهیم پدیدارشناسی هرمنوتیک
* دازاین
* فهم و تأویل
* هنر
* حقیقت در اثر هنری
* هنر و شاعری
* فهم مخاطب در تعزیه
نتیجه‌گیری.
