چکیده:
پژوهش حاضر با هدف شناخت چهره متظاهران متمسک پیشه، ریشه‌یابی در مورد نحوه شکل‌گیری خوارج و معرفی خصوصیات روحی، فکری و اخلاقی و اعتقادات آنان و نیز علل انحراف آنان با استفاده از کتب تاریخی، تفسیری و روایی انجام گرفته است. نتایج زیر حاصل این پژوهش است: ریشه اصلی انحراف خوارج را می‌توان در جهالت و عدم بصیرت اعتقادی آنان دانست. اندیشه خارجی گری به نبرد جمل باز می‌گردد، ولی ظهور و پیدایش خوارج در نبرد صفین و ماجرای حکمیت مطرح است که بعدها کم‌کم به‌عنوان فرقه‌ای مستقل با اعتقادات ویژه خود گسترش یافتند. ضعف بنیان‌های اعتقادی اهل عراق، عدم رهبری واحد در عراق، عدم بصیرت دینی و سیاسی، تعصبات جاهلی و قبیلگی، هواهای نفسانی و بدعت، تندروی و قرائت نادرست از دین، سرسختی، تظاهر به دین‌داری خوارج از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری و تقویت مبانی خوارج بوده است. جهل و جمود فکری، عدم بصیرت، سطحی‌نگری و تنگ‌نظری از اوصاف روحی و اخلاقی خوارج است. از جمله پیامدهای انحراف خوارج، خروج از اطاعت و ولایت امام بر حق، تطبیق شریعت بر اساس معیارها و آرا باطل خویش می‌باشد.
