چکیده:

 پژوهش حاضر، با ارائه چهارفصل، درصدد پاسخ به چگونگی رویکرد و سیاست دولتمردان اموی در تعامل با حج هست که در فصل اول اهمیت حج به‌عنوان یکی از شعائر الهی در ادوار تاریخی، عصر نبوی (ص) و خلفا، از سه منظر قرآن، روایت و تاریخ مطرح و مشخص شد که حج علاوه بر اهمیت و جایگاه رفیعش، از ارکان دین، جامع اَعمال عبادی و مظهر اصول اعتقادی است که ازجمله رسالت مهمش، زعامت امت به رهبری ولایت می‌باشد. در فصل دوم، رساله حاضر درصدد معرفی امویان، از بُعد تشکیلاتی و سیاست‌های کلی نظام، با تکیه‌بر مذهب اعتقادی ایشان و چگونگی تسرّی و اشاعه آن در برخورد با مفاهیم و ارزش‌های دینی و شعائر بلند اسلامی ازجمله حج می‌باشد. فصل سوم نیز، با بازگویی گزارش‌های تاریخی از رخدادها و حوادث داخلی و خارجی که از لوازم و اقتضائات حاکم بر هر حکومت هست، در مقام بیان توجهات خاص حکام اموی به مقوله حج و استمرار حضور در این فضای سراسر عبادی و سیاسی، در راستای هویت و مشروعیت بخشی به حکومت، می‌باشد. فصل چهارم با اتکا بر نظریه ماکس وبر، بابیان دو مرحله قبل و بعد از دستیابی به قدرت، به اهمیت حج و نحوه تأثیرگذاری آن، در ثبات و تحکیم قدرت حاکم پرداخته و در ادامه به این نتیجه می‌رسد که امویان با بهره‌مندی از مذهب عثمانی و ترویج آن، از طریق عقیده به جبر در مرحله ثبوت و با استفاده از مفاهیم دینی و تلقّی ابزار انگارانه از آن و همچنین اِعمال سیاست‌های مزورانه در بُعد اصلاح، توسعه و عمران، به‌ویژه در امکنه مقدسه مربوط به حج، در مرحله اثبات؛ به تثبیت و تحکیم قدرت در لوای مشروعیت، دست یازیدند که این مشروعیت حاصله، با تهی شدن مفاهیم اسلامی از اسلامیت و بروز نارضایتی عمومی، دچار بحران گردید. تحقیق حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه‌بر تحقیق کتابخانه‌ای و استفاده از منابع اصیل تاریخی صورت گرفته است.

 کلیدواژه‌ها: اهمیت حج، امویان، سیاست مذهبی، مشروعیت بخشی، دین ابزاری.

فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «جایگاه حج در اسلام و عصر نبوی، حج‌گزاری خلفا»
* پیشینه حج
* جایگاه حج در اسلام
* حج در عصر نبوی (ص)
* حج‌گزاری خلفا
فصل دوم: «خلافت اموی (سیاست‌ها، تشکیلات)»
* خلیفه
* تشکیلات اداری (سفیانی _ مروانی)
فصل سوم: «حج‌گزاری امویان (خلفا، امیران)»
* حج‌گزاری معاویه بن ابی سفیان و امیران
* حج‌گزاری یزید بن معاویه و امیران
* حج‌گزاری مروان بن حکم و امیران
* حج‌گزاری عبدالملک بن مروان و امیران
* حج‌گزاری ولید بن عبدالملک بن مروان و امیران
* حج‌گزاری هشام بن عبدالملک و امیران
* خلفا و امرای حج‌گزار در عصر اموی
فصل چهارم: «سیاست رویکرد امویان در برگزاری حج»
* گفتار اول: رویکرد و سیاست امویان به حج در مراحل مختلف حکومتی
* گفتار دوم: بحران‌های مشروعیت اموی و ارتباط آن با حج
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه